02
мамыр
2023
«ТӨРТ ТОҚСАН – ТӨРТ ӨНЕР» ҰЛТТЫҚ МӘДЕНИ-АҒАРТУШЫЛЫҚ ЖОБАНЫҢ ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ
«ТӨРТ ТОҚСАН – ТӨРТ ӨНЕР»
ҰЛТТЫҚ МӘДЕНИ-АҒАРТУШЫЛЫҚ ЖОБАНЫҢ
ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ
Қазақстан – этномәдени және этноәлеуметтік жағынан бірегей мемлекет. Оның ерекшелігі көп ұлттылығында, әртүрлі өркениеттік және этномәдени типтердің өзара әрекеттесуінде, этносаяси менталитетінде көрінеді. Жалпыадамзаттық рухани құндылықтарды – мейірімділікті, өзара сыйластықты, ұрпақтар сабақтастығын, қонақжайлылық пен төзімділікті қалыптастыруды нығайту – қазақ халқының менталитетін айқындайтын басты белгілер.
Ұлттық құндылықтар – еліміздің орасан зор интеллектуалдық байлығы және жалпы адамзаттық құндылықтардың, халықтардың мәдени-адамгершілік дәстүрлерінің, ұлттық жасампаздық процесінің сарқылмас қоры.
Ұлттық құндылықтар патриоттық сезімдерден, өз халқына, оның мәдениетіне, салт-дәстүріне деген мақтаныш сезімінен, өз ұлтының өкілдеріне жанашырлық сезімдерінен көрінеді және өскелең ұрпақты тәрбиелеудегі ең маңызды қозғаушы күш болып табылады.
Ұлттық құндылықтар – бұл халықтың ұлттық дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары, мәдениеті мен өнері, олардың тарихи ерекшелігін көрсететін рухани мұраттардың жиынтығы.
Дәстүрлі моральдық құндылықтар – бір ұрпақтан екінші ұрпаққа жалғасатын, алдыңғы ұрпақтан мұра болып қалған, мәңгілік сипатқа ие тұрақты құндылықтар. Олар үлкен білім беру әлеуетіне ие және құндылықтарды тікелей және жанама түрде насихаттауға үлес қосады.
Ұлттық мерекелер, халықтық салт-дәстүрлер негізінде балаларды адамгершілікке тәрбиелеудің басты мақсаты – балалардың адамгершілік тәжірибесін меңгеруі, халықтың рухани мұрасын мұра етіп қалдыру, тұлғааралық және ұлтаралық қарым-қатынас мәдениетіне жету.
Мереке қарсаңында еліміздің барлық бұрыштарында, білім беру ұйымдарында "төрт тоқсан-төрт жарыс" ұлттық мәдени – ағарту жобасы (бұдан әрі - жоба) шеңберінде жаппай мерекелер, конкурстар, көрмелер, жарыстар, олимпиадалар, фестивальдар өткізіледі.
Мерекелер қарсаңында еліміздің түкпір-түкпірінде, білім беру ұйымдарында «ТӨРТ ТОҚСАН – ТӨРТ ӨНЕР» Ұлттық мәдени-ағартушылық жобасы (бұдан әрі – Жоба) аясында жаппай мерекелер, байқаулар, көрмелер, сайыстар, олимпиадалар, фестивальдер өткізіледі.
Жобаның іс-шаралары:
поэтикалық сайыстары «Ақындар айтысы» -
#1ТОҚСАН#АҚЫНДАРАЙТЫСЫ#
«Алтын сақа» олимпиадасы – #2ТОҚСАН#АЛТЫН САҚА#
«Ұлттық өнер» көрмесі – #3ТОҚСАН#ҰЛТТЫҚӨНЕР#
«Туған өлкем» фестивалі – #4ТОҚСАН#ТУҒАНӨЛКЕМ#
Жобаның мақсаты: қазақстандық патриотизмді қалыптастыру, ұлттық бірегейлік, әлеуметтік құзыреттілік, білім алушыларды өз халқының мәдени дәстүрлеріне, көпұлтты мемлекет жағдайында жалпыадамзаттық құндылықтарға баулу.
Жобаның міндеттері:
1) өз Отанына деген мақтаныш сезімін, қазақ халқының тарихын, мәдениеті мен дәстүрлерін құрметтеуге тәрбиелеу;
2) қазақ халқының тарихи-мәдени мұрасын, оны одан әрі байытуын сақтау және дамыту;
3) халық дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын түсіну негізінде білім алушыларды толеранттылыққа тәрбиелеу;
4) қазақ халқы мәдени дәстүрлерінің сабақтастығын сақтау.
Жобаны үйлестірушілер: Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі.
Облыстарда, республикалық маңызы бар қалаларда, астанада, аудандарда және басқа да елді мекендерде Жобаны ұйымдастырушылар: жергілікті атқарушы органдар.
Жобаға қатысушылар: жалпы орта, қосымша, техникалық кәсіптік білім беру ұйымдарының білім алушылары, жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдардың оқушылары, мұғалімдер, ата-аналар.
Жоба қызметінің тиімді қолданылған әлеуеті мынаған мүмкіндік береді:
- білім алушылардың әлеуметтік бейімделуін, олардың белсенді өмірлік ұстанымын, ізгілік, әділдік, ар-намыс, борыш, патриоттық мұраттарын жүзеге асыруды қамтамасыз ету;
- тарихи материалды зерделеуге, халық шығармашылығымен танысуға мүмкіндік беру;
- дүниежүзілік тарихи-мәдени тәжірибенің толық бейнесін жасау;
- мәдениеттер диалогы аясында мәдениетаралық қарым-қатынас дағдыларын меңгеру;
- заман мен ұрпақ байланысын сезіну, рухани қолдау мен өмірлік тірек алу.
Мерекелік іс-шараларды дайындау және өткізу кезінде маңызды шарт – жағымды аура, сенім мен өзара сыйластық, еркіндік пен жеңілдік атмосферасын құру, ұлттық салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарды көрсету.
Этникалық мәдениеттердің заманауи жаңғыруы және олардың жақындасуы жағдайында халықтық салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптардың озық үлгілерін сақтау және көрсету өте маңызды. Мерекелік салт-дәстүрлерді, фольклор негізіндегі театрландырылған көріністерді пайдаланып, оқиғалардың мазмұнын белгілі бір дәрежеде жаңарта алады.
Жобаны жүзеге асыру – балаларға қосымша білім берудің елдің халықтық бастауларына, тарихы мен мәдениетіне құрметпен қарауға тәрбиелеуге, құндылықтар жүйесін, бәсекеге қабілеттілікті қалыптастыруға, жақсы эмоциялар атмосферасын құруға, шығармашылық сайысты дамытуға, жаңа ашылулардың пайда болуына бағдарлануы.
«ТӨРТ ТОҚСАН – ТӨРТ ӨНЕР»
ҰЛТТЫҚ МӘДЕНИ-АҒАРТУШЫЛЫҚ ЖОБАНЫҢ
ІС-ШАРАЛАР КОНЦЕПЦИЯСЫ
БІРІНШІ ТОҚСАН
РЕСПУБЛИКА КҮНІ
МЕРЕКЕСІНЕ АРНАЛҒАН «АҚЫНДАР АЙТЫСЫ»
#1ТОҚСАН#АҚЫНДАРАЙТЫСЫ#
«Республика күні басты ұлттық мереке ретінде шын мәнінде жалпыхалықтық мерекеге айналуы тиіс»
Қасым-Жомарт Тоқаев
Республика күні – халқымыздың рухын көтеруге және елдің мемлекеттілігін нығайтуға арналған ұлттық мереке.
Республика күніне орай дәстүрлі түрде Қазақстанның барлық өңірлерінде концерттер, шығармашылық байқаулар, спорттық жарыстар, патриоттық, волонтерлік және қайырымдылық акциялар, айтыстар өткізіледі.
Республика күніне арналған іс-шаралардың бірі – оқушылар мен студент жастардың «Ақындар айтысы» республикалық сайысына қатысуы.
Қазақ халқы ғасырлар бойы ақындығымен, тапқырлығымен және шешендігімен сайыса білуімен танымал болды.
Қазіргі жаһандық әлемде қазақ халқы айтыстың қайталанбас бірегейлігін сақтап қалды. Халық әлі күнге дейін: «Егер сіз батырдың ерлігін дәріптегіңіз келсе, ақынға сөз беріңіз» – деген халық сөзі әлі күнге дейін жанды. Себебі айтыс қазақ сөз өнерін көркейтуде.
2008 жылы импровизатор ақындардың өнері ЮНЕСКО-ның материалдық емес мәдени мұралар тізіміне енгізілді.
Айтыс – қазақ халқының бай ұлттық мұраларының бірі, импровизатор-ақындардың сайысы.
Айтыс – қазақ әдебиеті мен фольклорының поэтикалық жанры, халық ауыз әдебиетінің танымал түрі.
Айтыс – халық мерекелерінде және жәрмеңкелерде импровизатор-ақындардың топ алдында суырып салып айтылатын поэтикалық сайысы, домбыраның сүйемелдеуімен орындалады.
Айтыс – қазақ халқының жүрегі мен жаны. Айтыстың көмегімен ақындар қазақ халқын толғандырған ойларын, тілектері мен армандарын жеткізді.
Айтыс өнері – заманауи рэп-баттлдарды еске түсіретін ақындар сайысы.
Айтыстың негізгі элементі – екі ақын арасындағы импровизация және өз ойларын ерекше жеткізу қабілетін көрсететін сайыс.
Республика күнін мерекелеу қарсаңында республиканың әрбір елді мекенінің барлық өңірлерінде, барлық мектептерінде, мектептен тыс ұйымдары мен колледждерінде «Ақындар айтысы» импровизатор-ақындардың сайыстары өткізілетін болады.
«Ақындар айтысы» мақсаты: ұлттық рух пен патриотизмді, өз халқына және оның дәстүрлеріне құрмет сезімін тәрбиелеу, эмоционалды интеллекті қалыптастыру, айтысты қазақ халқының ұлттық құндылығы, шешендік өнердің баға жетпес мұрасы ретінде дәріптеу арқылы дарынды шығармашыл жастарды анықтау.
«Ақындар айтысы» міндеттері: балалар мен жастардың қазақ халқының музыкалық мәдениетіне деген қызығушылығын ояту, поэтикалық, орындаушылық және вокалдық дағдыларды қалыптастыру, ұлттық мәдениетке деген сүйіспеншілік сезімін ояту, қазақ тілінің рөлін арттыру, халықтар достығы мен бірлігін дәріптеу.
«Ақындар айтысы» республикада алғаш рет өткізіліп отыр және республиканың мәдени өміріндегі бірегей оқиға болып табылады.
«Ақындар айтысы» – ойлаудың шапшаңдығы, тапқырлығы, балалар мен жастардың шығармашылық жетістіктерін көрсету.
«Ақындар айтысы» – еліміздің барлық білім беру ұйымдарын біріктіретін, мереке атмосферасын құруға, өз еліне, өзінің кіші Отанына мақтаныш сезімін қалыптастыруға, білім алушылардың қазақ халқының тарихы мен мәдениетіне деген қызығушылығын арттыруға, ақындардың дәстүрлерін лайықты жалғастыруға мүмкіндік беретін кең ауқымды республикалық акция.
«Ақындар айтысы» – көркем-эстетикалық даму нысаны, балалардың шығармашылық жетістіктерін көрсетудің зор мүмкіндігі.
Сайысты өткізудің үйлестірушілері: Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі.
Сайысты ұйымдастырушылар: жергілікті атқарушы органдар, білім беру ұйымдары.
Сайысқа қатысушылар: жалпы орта, қосымша, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының білім алушылары.
Реквизиттер: домбыра, қатысушылардың ұлттық костюмдері.
«Ақындар айтысы» өткізілетін орны: республиканың барлық елді мекендерінде жалпы орта, қосымша, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары.
«Ақындар айтысы» екі айналымда өткізіледі.
Бірінші айналым – әртүрлі сынып оқушылары арасындағы іріктеу айтыстары. Екінші тур – жартылай финалда мектеп финалына қатысу үшін бірінші айналымның жеңімпаздары бақ сынайды. Іріктеу айтыстары раундтардан тұрады. Әр раундқа бір тақырып беріледі.
«Ақындар айтысы» өткізу үшін ұсынылатын тақырыптар:
«Жаңа күн – жаңа Қазақстан»;
«Туған жерім – мақтанышым»;
«Тілім – тұмарым»;
«Тәуелсіздігім – тұғырым»;
«Топырақ жыр – торқа жыр»;
«Көк тудың желбірегені» и др.
«Ақындар айтысы» сайысының ақпараттық жариялануы бұқаралық ақпарат құралдарында және әлеуметтік желілерде оң жариялауды көздейді.
ЕКІНШІ ТОҚСАН
«АЛТЫН САҚА» ОЛИМПИАДАСЫ
#2ТОҚСАН#АЛТЫНСАҚА#
«Асық ойыны – үлкен халықтық тәрбие. Біздің ұлтымыздың дәстүрлері мен мәдениетінің бастауы»
Б. Момышұлы
Қазақстанда соңғы жылдары ұлттық ойындарға, оның ішінде асық ойындарына деген қызығушылық қайта жандануда. Балалар мен жастар асық ойнауға және өзінің қырағылығын тексеруге көбірек ниет білдіруде.
Асық ойнау – бұл жай ғана ойын емес, дәлдік пен көшбасшылық қасиеттерді дамытатын, оқушылардың логикалық ойлауына оң әсер ететін спорт.
Ұлттық ойындарды өткізу балалар мен жастарды тәрбиелеудің маңызды құрамдас болып табылады.
Ұлттық ойындар – бұл көптеген адамдардың ғасырлық тәжірибесі және өмірімен бекітілген тарихи мұра; бұл өткен мен бүгінді байланыстыратын халықтың жады.
Ұлттық ойындар – бұл тарихи құбылыс, адамға тән тәуелсіз қызмет түрі.
Ұлттық ойындар – бұл өзін-өзі тану, демалу, ойын-сауық, спорт арқылы дене шынықтыру және әлеуметтік тәрбие беру құралы.
Ұлттық ойындар – бұл мәдениетпен қатар дамып, балалардың демалу, дене және рухани күштерін дамыту қажеттіліктерін қанағаттандыратын мәдени элемент, сонымен қатар білім беру құралы ретінде қызмет етеді.
Қазақтың ұлттық ойындары балалардың ақыл-ойын дамыту міндеттерін жүзеге асыруға ықпал ететін эмоционалды-сауықтыру, танымдық және тәрбиелік кешендердің негізін қалайтын ұлттық және ойын фольклорының үлгісі, халық даналығының бөлшегі ретінде анықталады.
Ұлттық ойындар қол жетімді және мәнерлі. Кейбір қазақ ойындары мектептерде енгізілген.
Қазақтың ұлттық ойындары табиғатпен және оның заңдарымен тығыз байланысты. Асық ойнау баланың жүйке жүйесін мықты, мінезді берік, қимылдарын дәл болуға ықпал етеді.
Қазақтың дәстүрлі асық ойыны ЮНЕСКО-ның материалдық емес мәдени мұра тізіміне енгізілген.
Дүниежүзілік балалар күнін мерекелеу қарсаңында республиканың әрбір елді мекенінің барлық мектептерінде, мектептен тыс ұйымдары мен колледждерінде «Алтын сақа» олимпиадасы өткізіледі.
«Алтын сақа» олимпиадасының мақсаты – қазақ халқының тарихи-мәдени мұрасын құрметтеуді қалыптастыру, батылдыққа, төзімділікке тәрбиелеу, ептілікті, қырағылықты және дәлдікті дамыту.
«Алтын сақа» олимпиадасының міндеттері – халықтың мәдени мұрасын сақтау, ұлттық ойындарды насихаттау, қазақ ұлттық ойындарын білуге қызығушылықты арттыру, салауатты өмір салтын қалыптастыру, балаларды асық ойынына баулу.
«Алтын сақа» олимпиадасын өткізудің үйлестірушілері: Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі.
«Алтын сақа» олимпиадасын ұйымдастырушылар: жергілікті атқарушы органдар, білім беру ұйымдары.
«Алтын сақа» олимпиадасына қатысушылар: еліміздің барлық елді мекендеріндегі жалпы орта, қосымша, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының білім алушылары, педагогтер мен ата-аналар.
Деректемелері: асықтар, қатысушылардың ұлттық киімдері.
Асық ойындарының ұсынылатын түрлері:
бес табан, бес асық, үш табан, алты табан, омпы, бүгіп алу, көн (жоң), жарып алу, сыпырмай, түртпей, тыштырмай атан, бестас, мергендік немесе шеңбер жасап ату, хан талапай, асық қағу, қаршу, алшы, шұбырту, ұпай ұтысу, қол жоң, ат жарыстыру, қошқар соғыстыру, мұз ойнақ, иірмекіл, қақпақыл, сасыр, хан ойыны, аламан хан, асық табысу (асық жасыру), бүк-шік, төрт шүкейт, шомшы, манай.
Кейбір ойындарды өткізу мысалдары.
«Бес табан» ойыны R4 (ø400см) шеңберінде ойналады, шеңбердің екі жағында ату сызығы сызылады (5 метр оңға және солға).
Шеңбердің ортасында сызық сызылады (115 см) және оған екі жағынан параллель сызық түседі (15 см), 13 асық тігіледі, 7 асықты бірінші атқан команда немесе ойыншы жеңімпаз болады.
Әр команда үш ойыншыдан тұрады: 1-сақа, 2-сақа, 3-сақа.
Ату кезеңін төреші сақаларды иіру арқылы анықтайды және ойын уақытын 15 минут белгілейді. Ойын 2 жеңіске дейін жалғасады. Ойынға қатысушылар ату сызығынан (115см) кезек бойынша шеңбер ішіндегі көндегі асықтарды атады. Мұнда көнге тігілген кеней асықтардың арасы бір сақа тең болуы шарт және кенейлер алшысы жағынан бүк, шік болып тігіледі.
Ату кезінде сақа тиген кеней асық шеңбер сызығынан өтуге міндетті, егер асықты сызықтан шығарып алса ойыншыға мүмкіндік береді, төреші ойыншыға шеңбердің (ø400см) сыртынан яғни белгіленген ортадағы сызықтан көндегі кеней асықтарды атуға рұқсат береді.
«Бес Асық» ойыны ептілік пен шешімділікке баулиды. Әр ойыншыда бес асықтан болады. Асықтың салмағы – кемінде 11 гр. ені 2 см; ұзындығы 3,5 см; 9 гр. ені 2 см., ұзындығы 3 см., (ұсақ малдың асығы ойын алаңына қатыстырылмайды) ал жоғары болуына рұқсат.
Төрт асық бір түспен, хан басқа түспен боялады. Түстерді таңдау ойыншының өз еркінде. Ойыншының киім нысаны – ұлттық үлгіде.
Асығы алшысынан түскен ойыншы ойнау кезегіне ие болады. Бірінші ойыншы ойынның ережесін бұзғанша ойнайды. Кейін ойынға екінші, үшінші ойыншы өз кезегімен кіріседі. 6, 7, 12 және ұпайдан басқа ойындар бір қолмен ойналады. Ойыншы жерден (кілемнен) асықтарды алғанда, асық алатын қолы басқа асықтарға тимеуі және кілемде жатқан ойын асықтары бір-біріне тимеуі керек және де асықтарды иірген кезде, ойнап жатқан кездерде қол да, асықтар да дене мен киімге жанаспауы керек.
Екінші қолы тізесінің үстінде болуы шарт. Әр жаттығудан кейін ойынды бекіту қажет. Әр жаттығуда хан бірден алынады, басқа жағдайда ойын кезегі келесі ойыншыға өтеді. Егер ойын барысында ереже бұзылса, кезек келесі ойыншыға беріледі. Ойын жалғасы әрекеттің бұзылған жерінен басталады.
«Алтын сақа» олимпиадасының өтетін орны: республиканың барлық елді мекендерінде жалпы орта, қосымша, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары.
«Алтын сақа» олимпиадасын ақпараттық жариялау бұқаралық ақпарат құралдарында және әлеуметтік желілерде оң жариялауды көздейді.
ҮШІНШІ ТОҚСАН
«ҰЛТТЫҚ ӨНЕР» КӨРМЕСІ
#3ТОҚСАН#ҰЛТТЫҚӨНЕР#
«Біз көптеген тағдырлы сынақтардан бірге өтіп, ата-бабаларымыздың дәстүрлерін, құндылықтарын және мәдени-рухани мұрасын сақтай алдық»
Касым-Жомарт Токаев
Кез келген халықтың әл-ауқаты шешуші дәрежеде оның мәдени кодын – ұлттық менталитеттің негізін құрайтын бірегей белгілерінің сақталуымен анықталады.
Халық ертегілерінде, әндерде, қолөнерде, дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарда бейнеленген ұлттық өнер жас ұрпақты тәрбиелеудің маңызды факторы болып табылады.
Ұрпақтар сабақтастығын дамыту, білім алушылардың ұлттық өнерге, халық шығармашылығына мемлекеттің, қоғамның, отбасының, тұлғаның мәдени игілігі ретінде құндылық қатынасын тәрбиелеу мақсатында Наурыз мерекесі аясында әрбір білім беру ұйымында «Ұлттық өнер» көрмесі ұйымдастырылатын болады.
«Ұлттық өнер» көрмесі білім алушыларды Ұлы Жібек жолындағы бай керуеннен қазіргі Қазақстан өнерінің жауһарларына дейінгі ұрпақтардың ұлы мәдениетін түсінуге баулуды көздейді.
«Ұлттық өнер» көрмесі өскелең ұрпақты тәрбиелеуде ұлттық мәдени мұраның құндылық әлеуетін іске асыру.
«Ұлттық өнер» көрмесінің мақсаты: балалар мен жасөспірімдердің шығармашылық әлеуетін ашу, мәдениет пен өнер арқылы әдемі әлемге баулу, ел тарихының маңыздылығы мен қатысуын арттыру, отансүйгіштікке және туған өлкеге деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу, мәдени мұраны сақтау.
«Ұлттық өнер» көрмесінің міндеттері:
– білім алушылардың мәдени көкжиегін кеңейту, дәстүрлі ұлттық өнердің, халық шығармашылығының әртүрлі түрлеріне олардың қызығушылығын дамыту;
– ұлттық өнердің, халық шығармашылығының үздік жетістіктеріне баулу арқылы патриоттық сезімдерді, эстетикалық талғамды, Қазақстанның мәдени игілігіне ұқыпты қарауды тәрбиелеу;
– білім алушыларды ұлттық өнерді, халық шығармашылығы мен қолөнерді дамыту және дамыту бойынша шығармашылық қызметтің әртүрлі түрлеріне тарту.
«Ұлттық өнер» көрмесін өткізудің үйлестірушілері: Қазақстан Республикасы Оқ-ағарту министрлігі.
«Ұлттық өнер» көрмесін ұйымдастырушылар: жергілікті атқарушы органдар, білім беру ұйымдары.
«Ұлттық өнер» көрмесіне қатысушылар: жалпы орта, қосымша, техникалық кәсіптік білім беру ұйымдарының білім алушылары, педагогтер, ата-аналар.
«Ұлттық өнер» көрмесі барлық білім беру ұйымдарында өткізіледі.
Көрмеге оқушылар келесі номинациялар бойынша жұмыстар ұсынады:
1) тоқыма бұйымдарын жасау: гобелен, кесте, бисер, батик, киіз басу, патчворк пластикасы;
2) ағашты, сүйекті, былғарыны көркемдік өңдеу: көлемді және жалпақ ою, ағашқа сурет салу, қайың қабығынан жасалған бұйымдар; инкрустация( сүйек, металл, ағаш);
3) металды көркемдік өңдеу: зергерлік бұйымдар, шағын пішінді мүсін, монета, соғу;
4) ағаштан, тастан, саздан (қыш саз), сабаннан, ағаштан, тоқыма бұйымдарынан шағын нысанды мүсіндер жасау;
5) ұлттық ою-өрнек элементтері бар халықтық киім үлгісін жасау;
6) қағаздан бұйымдар жасау: оригами, аппликация, квиллинг, папье-маше;
7) ұлттық бояуы бар интерьер дизайны жобасы: үйлер, бөлмелер, саяжайлар, ландшафт және т. б.
Наурыз мерекесі қарсаңында өткізілетін көрме бағдарламасы шығармашылыққа баулу атмосферасын қалыптастыратын іс-шараларды: халық шығармашылығы бұйымдарының қайырымдылық жәрмеңкелері, Қазақстанның мәдени мұрасы туралы кітаптар көрмесін, эсселер, шығармалар, поэтикалық шығармалар байқауын, қазақ халқының тұрмысы туралы экспозицияларды, өнер қайраткерлерімен кездесулерді, киноклубтар отырыстарын және т. б. өткізуді көздейді
«Ұлттық өнер» көрмесі балалар мен ересектердің назарын қазақ халқының мәдени мұрасын сақтауға бағытталған.
Көрмені өткізу кезінде мектептердің жас экскурсоводтары оқушыларды, ата-аналарды, педагогтерді, қонақтарды көрменің экспозицияларымен таныстырады.
«Ұлттық өнер» көрмесі Наурыз мерекесінің ажырамас бөлігі болмақ.
«Ұлттық өнер» көрмесінің өтетін орны: Республиканың барлық елді мекендерінің жалпы орта, қосымша, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары.
«Ұлттық өнер» көрмесін ақпараттық жариялау-дайындық іс-шараларының барысын кеңінен жариялауды және бұқаралық ақпарат құралдарында және әлеуметтік желілерде көрмені өткізуді көздейді.
ТӨРТІНШІ ТОҚСАН
«ТУҒАН ӨЛКЕМ» ФЕСТИВАЛІ
#4ТОҚСАН#ТУҒАНӨЛКЕМ#
Қазақстан – ежелгі дәстүрлер мен қазіргі заманның ерекшеліктерін біріктіретін, ерекше табиғи әртүрлілігі бар туристік кластерлерді құрудың табысты тәжірибеге ие бірегей ел.
Адамзат тарихы табиғат тарихымен тығыз байланысты. Туған жерге, туған мәдениетке, туған қалаға деген сүйіспеншілікті тәрбиелеу – бірінші кезектегі міндет.
Табиғатпен үйлесімді экологиялық сана мен мінез-құлықты қалыптастыру, туризм мен өлкетануды дамыту әлемге адамгершілік қатынасты, қоршаған ортамен қарым-қатынастың ерекше моралін тәрбиелеуге бағытталған.
Қазақстандағы туризм мен өлкетанудың болашағы зор. Балалар мен жастарды туған өлкені, көрікті, киелі жерлерді зерттеуге, өз халқының рухани мәдениетімен таныстыруға, елдің тарихи өткенін зерттеуге бағытталған түрлі жобаларға тарту қазақстандық бірегейлікті, өскелең ұрпақтың туған жеріне деген сақтығы мен ұқыптылығы үшін жауапкершілігін қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Балалар-жасөспірімдер туризмі мен өлкетануды дамыту, балалар мен жастарды туған өлкенің тарихи, мәдени және рухани мұрасына баулу мақсатында «Туған өлкем» фестивалі өткізіледі.
«Туған өлкем» фестивалі білім алушылардың туған өлкесін зерттеуге деген қызығушылығын арттыруға бағытталған.
«Туған өлкем» фестивалі – бұл мәдени және табиғи әртүрлілікті сақтау қағидатына сәйкес балаларда бірыңғай жалпыадамзаттық құндылықтарға ұқыпты қарауға, тәрбиелеуге бағытталған өлкетану жобаларының байқауы.
«Туған өлкем» фестивалі – туған өлкенің тарихы мен мәдениетімен таныстыру.
«Туған өлкем» фестивалі – бұл туристік маршруттар кластеріне енгізілуі мүмкін туған өлкенің әдемі және ішкі жерлерін насихаттау.
«Туған өлкем» фестивалінің мақсаты - оқушылардың белсенді азаматтық ұстанымын дамыту, отансүйгіштік пен азаматтық сезімін тәрбиелеу, салауатты өмір салтын насихаттау, туған өлкені зерделеу арқылы туристік-өлкетану қызметін жандандыру.
«Туған өлкем» фестивалінің міндеттері:
1) балаларды туған өлкенің тарихи, мәдени және рухани мұрасымен таныстыру, Кіші Отанды зерттеу;
2) республиканың үздік балалар экспедициялық жасақтарын анықтау;
3) дәстүрлі сақтау және жетілдіру, туристік-өлкетану жұмысының инновациялық нысандары мен әдістерін танымал ету;
4) өз өлкесінде туризм мен өлкетануды дамыту идеяларын іске асыру бойынша әлеуметтік маңызы бар жобаларды әзірлеуге және өз бастамасын көрсетуге ынталандыру;
5) туған өлкенің тарихын, оның көрікті жерлерін насихаттау бойынша идеялармен алмасу үшін орта құру.
«Туған өлкем» фестивалін өткізудің үйлестірушілері: Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі.
«Туған өлкем» фестивалінің ұйымдастырушылары: жергілікті атқарушы органдар, білім беру ұйымдары.
«Туған өлкем» фестиваліне қатысушылар: жалпы орта, қосымша, техникалық кәсіптік білім беру ұйымдарының білім алушылары, педагогтер, ата-аналар.
Өлкетану жобаларының үлгілік тақырыптары:
«Жас өлкетанушы» екі бағыт бойынша:
- Халықтық дәстүрлер, әдет-ғұрыптар және өнер – туған өлкенің мәдениеті, әдебиеті, өнері, халық шығармашылығы, тарихи, археологиялық және этнографиялық ескерткіштерді зерттеуге және қорғауға қатысу туралы; республикада тұратын халықтардың ауызша халық шығармашылығының бай мұрасы, салт-дәстүрлері туралы; мектеп мұражайларын ашу туралы; тұрмыстық заттар, киім-кешек, ұлттық тағамдар дайындау; қызықты адамдармен, әдебиет, музыка, театр, кино, бейнелеу өнері қайраткерлерімен кездесулер туралы.
- Туризм-спорт, денсаулық, демалыс – дәрежелік және санаттық жорықтарға, бір күндік және көп күндік саяхаттар мен экспедицияларға қатысу туралы, ауданда, қалада, тұрғылықты жері бойынша туристік слеттерге, жарыстарға, жорықтарға қатысу туралы.
«Zhasyl El» – қалалық орта экологиясы, әлеуметтік экология, адам экологиясы – ауаның ластануы, көлік, көгалдандыру және т. б. мәселелерді шешу жолдары.
«Eko-Bolashak» – абаттандыру, көгалдандыру бойынша атқарылған экологиялық жұмыстар, өткізілген экологиялық акциялар, жылыжайлардың, мектеп жанындағы оқу-тәжірибелік учаскелердің, мектеп орманшылықтарының, экологиялық патрульдердің жұмысы туралы бейнероликтің тұсаукесері.
«Green oases» – ландшафттық экожобалар байқауы. Байқау жұмысы – бұл мектеп ауласының, балабақшаның немесе басқа білім беру ұйымының ландшафты дизайны.
«Туған жердің бояулары» – электрондық экологиялық карта. Бұл номинацияда кез-келген графикалық редактордың көмегімен дербес орындалған сурет ұсынылады (фотосуреттер, суреттер, портреттер, коллаждар және т. б.).
«Туған өлкем» фестивалін өткізу орны: республиканың барлық елді мекендерінің жалпы орта, қосымша, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары.
«Туған өлкем» фестивалін ақпараттық жариялау бұқаралық ақпарат құралдарында және әлеуметтік желілерде оң жариялауды көздейді.
КОНЦЕПЦИЯ
НАЦИОНАЛЬНОГО КУЛЬТУРНО-ПРОСВЕТИТЕЛЬСКОГО ПРОЕКТА «ТӨРТ ТОҚСАН – ТӨРТ ӨНЕР»
Казахстан – уникальная в этнокультурном и этносоциальном плане страна. Его особенность выражена в его полиэтничности, взаимодействии разных цивилизационных и этнокультурных типов, этнополитических менталитетов. Укрепление формирования общечеловеческих духовных ценностей – доброта, взаимоуважение, преемственность поколений, гостеприимство и толерантность – вот основные черты, определяющие ментальность казахстанского народа.
Национальные ценности – это огромное интеллектуальное богатство страны и неисчерпаемый резерв общечеловеческих ценностей, культурных и нравственных традиций народов, процесса общенационального созидания.
Национальные ценности проявляются в чувствах патриотизма, гордости за свой народ, его культуру, традиции, в чувствах симпатии по отношению к представителям своей нации и являются важнейшей движущей силой в воспитании подрастающего поколения.
Национальные ценности – это национальные традиции и обычаи, культура и искусство народа, совокупность духовных идеалов, в которых находит отражение их историческое своеобразие.
Традиционные нравственные ценности – это устойчивые ценности, переходящие из одного поколения к другому, унаследованные от предшествующих поколений, имеющие вневременной характер. Они несут в себе огромный воспитательный потенциал и способствуют продвижению ценностей как прямо, так и косвенно.
Главной целью нравственного воспитания детей на основе национальных праздников, народных обрядов является приобретение детьми нравственного опыта, наследование духовного достояния народа, достижение культуры межличностных и межнациональных отношений.
В преддверии праздников во всех уголках страны, организациях образования проводятся массовые гуляния, конкурсы, выставки, состязания, олимпиады, фестивали в рамках Национального культурно-просветительского проекта «ТӨРТ ТОҚСАН – ТӨРТ ӨНЕР» (далее - Проект).
Мероприятия Проекта:
поэтические состязания «Ақындар айтысы» -
#1ТОҚСАН#АҚЫНДАРАЙТЫСЫ#
олимпиада «Алтын сақа» - #2ТОҚСАН#АЛТЫН САҚА#
выставка «Ұлттық өнер» - #3ТОҚСАН#ҰЛТТЫҚӨНЕР#
фестиваль «Туған өлкем» - #4ТОҚСАН#ТУҒАНӨЛКЕМ#
Цель Проекта: формирование казахстанского патриотизма, национальной идентичности, социальной компетентности, приобщение обучающихся к культурным традициям своего народа, общечеловеческим ценностям в условиях многонационального государства.
Задачи Проекта:
1) воспитание чувства сопричастности и гордости за свою Родину, уважения к истории, культуре и традициям казахстанского народа;
2) сохранение и развитие историко-культурного наследия казахского народа, дальнейшее его обогащение;
3) воспитание у обучающихся культуры толерантности на основе постижения народных традиций и обычаев;
4) сохранение преемственности культурных традиций казахского народа.
Координаторы Проекта: Министерство просвещения Республики Казахстан.
Организаторы Проекта в областях, городах республиканского значения, столицы, районах и других населенных пунктах: местные исполнительные органы.
Участники Проекта: обучающиеся организаций общего среднего, дополнительного, технического профессионального образования, воспитанники организаций для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, педагоги, родители.
Эффективно примененный потенциал мероприятий Проекта позволит:
- обеспечить социальную адаптацию обучающихся, их активную жизненную позицию, реализацию идеалов добра, справедливости, чести, долга, патриотизма;
- предоставить возможность изучить исторический материал, ознакомиться с народным творчеством;
- создать целостную картину мирового исторического и культурного опыта;
- приобрести навыки межкультурной коммуникации в контексте диалога культур;
- ощутить связь времен и поколений, получить духовную поддержку и жизненную опору.
Важным условием при подготовке и в ходе проведения праздничных мероприятий является создание позитивной ауры, атмосферы доверия и взаимоуважения, свободы и непринужденности, демонстрации национальных традиций и обычаев.
В условиях современного возрождения этнических культур и их сближения очень важно сохранять и демонстрировать лучшие народные обряды и обычаи. Использование праздничных ритуалов, театрализованных зрелищ на фольклорной основе может в определенной степени обновить, осовременить содержание мероприятий.
Реализация Проекта – это ориентированность дополнительного образования детей на воспитание уважительного отношения к народным истокам, истории и культуре страны, формирование системы ценностей, конкурентоспособности, создание атмосферы добрых эмоций, развитие творческого состязания, появление новых открытий.
КОНЦЕПЦИИ МЕРОПРИЯТИЙ
НАЦИОНАЛЬНОГО КУЛЬТУРНО-ПРОСВЕТИТЕЛЬСКОГО ПРОЕКТА
«ТӨРТ ТОҚСАН – ТӨРТ ӨНЕР»
ПЕРВАЯ ЧЕТВЕРТЬ
«АҚЫНДАР АЙТЫСЫ», ПОСВЯЩЕННЫЙ ПРАЗДНОВАНИЮ
ДНЯ РЕСПУБЛИКИ
#1ТОҚСАН#АҚЫНДАРАЙТЫСЫ#
«День Республики, как главный национальный праздник, должен стать поистине всенародным»
Касым-Жомарт Токаев
День Республики – это национальный праздник, призванный возвысить дух нашего народа и укрепить государственность страны.
В честь Дня Республики традиционно во всех регионах Казахстана проводятся концерты, творческие конкурсы, спортивные состязания, патриотические, волонтерские и благотворительные акции, айтысы.
Одним из мероприятий, посвященных Дню Республики, является участие школьников и студенческой молодежи в Республиканских состязаниях «Ақындар айтысы».
Казахский народ на протяжении веков славился своей поэтичностью, умением состязаться в остроумии и красноречии.
В современном глобальном мире казахскому народу удалось сохранить неповторимую самобытность айтыса. В народе до сих пор живо изречение: если хочешь прославить подвиг батыра – дай слово акыну. Ведь именно айтыс украшает казахское словесное искусство.
В 2008 году искусство акынов-импровизаторов включено в список нематериального наследия ЮНЕСКО.
Айтыс – состязание акынов-импровизаторов, одно из богатых национальных наследий казахского народа.
Айтыс – поэтический жанр казахской литературы и фольклора, популярный вид устного народного творчества.
Айтыс – публичное поэтическое состязание поэтов-импровизаторов на народных праздниках и ярмарках, исполняется под аккомпанемент домбры – струнного щипкового инструмента.
Айтыс – сердце и душа казахов. При помощи айтыса акыны доносили мысли, которые волновали казахский народ, передавали свои чаяния и мечты.
Искусство айтыса — состязания акынов, напоминающие современные рэп-баттлы.
Основной элемент айтыса – это состязание между двумя акынами в умении импровизировать и оригинально доносить свои мысли.
В преддверии празднования Дня Республики во всех регионах, во всех школах, внешкольных организациях и колледжах каждого населенного пункта республики будут проводиться состязания поэтов-импровизаторов «Ақындар айтысы».
Цель «Ақындар айтысы»: воспитание национального духа и патриотизма, чувства уважения к своему народу и его традициям, формирование эмоционального интеллекта, выявление талантливой творческой молодежи через популяризацию айтыса как национальной ценности казахского народа, бесценного наследия ораторского искусства.
Задачи «Ақындар айтысы»: привитие интереса у детей и молодежи к музыкальной культуре казахского народа, формирование поэтических, исполнительских и вокальных навыков, привитие чувства любви к национальной культуре, повышение роли казахского языка, популяризация дружбы и единства народов.
«Ақындар айтысы» проводится в республике впервые и является уникальным событием в культурной жизни республики.
«Ақындар айтысы» – состязание в быстроте мышления, остроумии, демонстрация творческих достижений детей и молодежи.
«Ақындар айтысы» – широкомасштабная республиканская акция, которая объединит все организации образования нашей страны, позволит создать атмосферу праздника, сформировать чувства гордости и принадлежности к своей стране, своей малой родине, повысит интерес обучающихся к истории и культуре казахского народа, достойно продолжать традиции акынов.
«Ақындар айтысы» – форма художественно-эстетического развития, грандиозный шанс показать творческие достижения детей.
Координаторы проведения состязания: Министерство просвещения Республики Казахстан.
Организаторы проведения состязания: местные исполнительные органы, организации образования.
Участники состязания: обучающиеся организаций общего среднего, дополнительного, технического и профессионального образования.
Реквизиты: домбра, национальные костюмы участников.
Место проведения «Ақындар айтысы»: организации общего среднего, дополнительного, технического и профессионального образования всех населенных пунктов республики.
«Ақындар айтысы» проводится в два круга.
Первый круг – отборочные айтысы между обучающимися разных классов. Второй тур – в полуфинале состязаются победители первого круга за участие в школьном финале. Отборочные айтысы состоят из раундов. На каждый раунд дается одна тема.
Рекомендуемые темы для проведения «Ақындар айтысы»:
«Жаңа күн – жаңа Қазақстан»;
«Туған жерім – мақтанышым»;
«Тілім – тұмарым»;
«Тәуелсіздігім – тұғырым»;
«Топырақ жыр – торқа жыр»;
«Көк тудың желбірегені» и др.
Информационное освещение «Ақындар айтысы» предполагает позитивное освещение в средствах массовой информации и в социальных сетях.
ВТОРАЯ ЧЕТВЕРТЬ
ОЛИМПИАДА «АЛТЫН САҚА»
#2ТОҚСАН#АЛТЫНСАҚА#
«Игра асык – это большое народное воспитание.
Истоки традиций и культуры нашей нации»
Б. Момышұлы
В Казахстане в последние годы возрождается интерес к национальным играм, и в том числе к игре в асыки. Дети и молодежь все больше проявляют желание сыграть в асыки и проверить свою меткость.
Игра в асыки – это не просто игра, а спорт, который развивает меткость и лидерские качества, положительно влияет на логическое мышление обучающихся.
Проведение национальных игр является важной составляющей в воспитании детей и молодежи.
Национальные игры – это историческое наследие, закрепленное вековым опытом и жизнью многих людей; это память народа, связывающая прошлое и настоящее.
Национальные игры – это исторически сложившееся явление, самостоятельный вид деятельности, свойственное человеку.
Национальные игры – это средство самопознания, отдыха, развлечения, физическое и социальное воспитание с помощью спорта.
Национальные игры – это культурный элемент, который развивается параллельно с культурой, удовлетворяя потребности детей в отдыхе, развитии физических и духовных сил, также служат средством воспитания.
Казахские национальные игры выступают как частица народной мудрости, образец нацио¬нального и игрового фольклора, в котором заложены основы эмоционально-оздоровительных, позна¬вательных и воспитательных комплексов, способствующих осуществлению задач умственного разви¬тия детей.
Национальные игры доступны и выразительны. Некоторые казахские игры внедрены в школах.
Казахские национальные игры тесно связаны с природой и ее законами. Игра в асыки укрепляет нервную систему ребенка, делает характер более выносливым, движения более точными.
Казахская традиционная игра в асыки включена в список нематериального культурного наследия ЮНЕСКО.
В преддверии празднования Всемирного Дня ребенка во всех школах, внешкольных организациях и колледжах каждого населенного пункта республики будет проведена Олимпиада «Алтын сақа».
Цель Олимпиады «Алтын сақа» – формирование уважения к историко-культурному наследию казахского народа, воспитание смелости, выносливости, развитие ловкости, зоркости и меткости.
Задачи Олимпиады «Алтын сақа» – сохранение культурного наследия народа, популяризация национальных игр, повышение интереса к познанию казахских национальных игр, формирование здорового образа жизни, приобщение детей к игре в асыки.
Координаторы проведения Олимпиады «Алтын сақа»: Министерство просвещения Республики Казахстан.
Организаторы Олимпиады «Алтын сақа»: местные исполнительные органы, организации образования.
Участники Олимпиады «Алтын сақа»: обучающиеся организаций общего среднего, дополнительного, технического и профессионального образования всех населенных пунктов страны, педагоги и родители.
Реквизиты: асыки, национальные костюмы участников.
Рекомендуемые виды игр с асыками:
бес табан, бес асық, үш табан, алты табан, омпы, бүгіп алу, көн (жоң), жарып алу, сыпырмай, түртпей, тыштырмай атан, бестас, мергендік немесе шеңбер жасап ату, хан талапай, асық қағу, қаршу, алшы, шұбырту, ұпай ұтысу, қол жоң, ат жарыстыру, қошқар соғыстыру, мұз ойнақ, иірмекіл, қақпақыл, сасыр, хан ойыны, аламан хан, асық табысу (асық жасыру), бүк-шік, төрт шүкейт, шомшы, манай.
Примеры проведения некоторых игр.
Игра «Бес табан» разыгрывается по кругу R4 (ø400см), по обеим сторонам круга прорисовывается стреляющая линия (5 метров вправо и влево).
В центре круга прорисовывается леска (115см) и на нее с обеих сторон спускается паралельная леска (15см), 13 асыков сшиваются, победителем становится команда или игрок, первым выстреливший в 7 асыков.
Каждая команда состоит из трех игроков: 1-й биток, 2-й биток, 3-й биток.
Период стрельбы определяется судьей путем прядения битка и устанавливается игровое время в 15 минут. Игра продолжается до 2 побед. Участники игры по очереди стреляют по асыкам внутри круга с линии стрельбы (115 см). При этом расстояние между поставленным на кон асыками должны быть равны одной битке, кенеи ставятся с одной и другой стороны, по образцу орел и решка.
При стрельбе битком кеней обязан пересечь круговую линию асыка, если асы будут выведены из линии, что позволит игроку, если асык выходит за пределы линии, судья разрешает игроку стрелять из-за пределов круга (ø400 см), то есть из обозначенной средней линии.
Игра «Бес асық» прививает ловкость и решительность. У каждого игрока - по пять асыков. Вес асыка - не менее 11гр. ширина 2см; длина 3.5 см; 9 гр. ширина 2 см. длина 3 см., (на игровую площадку не вовлекается асык мелкого скота), более высокие допускаются.
Четыре асыка окрашены в один цвет, хан – в другой. Выбор цвета зависит от игрока. Форма одежды игрока – национальная одежда.
Игрок, выбывший из колеи, получает ход игры. Первый игрок играет, пока не ошибется. Позже в игру вступают второй, третий игрок по очереди. В игры, кроме 6, 7, 12 и очков, играют одной рукой. Когда игрок поднимает асыки с земли (ковра), рука, берущая асыки, не должна касаться других асыков и игровые асыки, лежащие на ковре, не должны касаться друг друга, а при вращении асыков во время игры руки и асыки не должны касаться тела или одежды.
Другая рука должна быть выше колена. Игра закрепляется после каждого упражнения. В каждом упражнении хан берется сразу, в другом случае очередь игры переходит к следующему игроку. Если правила нарушаются во время игры, очередь переходит к следующему игроку. Продолжение игры начинается с того места, где действие нарушено.
Место проведения Олимпиады «Алтын сақа»: организации общего среднего, дополнительного, технического и профессионального образования всех населенных пунктов Республики.
Информационное освещение Олимпиады «Алтын сақа» предполагает позитивное освещение в средствах массовой информации и в социальных сетях.
ТРЕТЬЯ ЧЕТВЕРТЬ
ВЫСТАВКА «ҰЛТТЫҚ ӨНЕР»
#3ТОҚСАН#ҰЛТТЫҚӨНЕР#
«Мы смогли сохранить традиции, ценности и культурно-духовное наследие предков, вместе пройдя через множество судьбоносных испытаний»
Касым-Жомарт Токаев
Благополучие любого народа в решающей мере обусловлено сохранением его культурного кода – уникальных особенностей, составляющих основу национального менталитета.
Национальное искусство, воплощенное в народных сказках, песнях, ремеслах, традициях и обычаях – важный фактор воспитания подрастающего поколения.
В целях развития преемственности поколений, воспитания ценностного отношения обучающихся к национальному искусству, народному творчеству как культурному достоянию государства, общества, семьи, личности в рамках празднования Наурыза будет организована в каждой организации образования выставка «Ұлттық өнер».
Выставка «Ұлттық өнер» предусматривает приобщение обучающихся к осмыслению великой культуры поколений от богатого каравана на Великом шелковом пути до шедевров искусства современного Казахстана.
Выставка «Ұлттық өнер» – реализация ценностного потенциала национального культурного наследия в воспитании подрастающего поколения.
Цель выставки «Ұлттық өнер»: раскрытие творческого потенциала детей и подростков, приобщение через культуру и искусство к миру прекрасного, повышение значимости и сопричастности к истории страны, воспитание патриотизма и любви к родному краю, сохранение культурного наследия.
Задачи Выставки «Ұлттық өнер»:
– расширить культурный кругозор обучающихся, развить у них интерес к различным видам традиционного национального искусства, народного творчества;
– воспитывать патриотические чувства, эстетический вкус, бережное отношение к культурному достоянию Казахстана через приобщение к лучшим достижениям национального искусства, народного творчества;
– вовлечь обучающихся в разные виды творческой деятельности по освоению и развитию национального искусства, народного творчества и ремесел.
Координаторы проведения Выставки «Ұлттық өнер»: Министерство просвещения Республики Казахстан.
Организаторы Выставки «Ұлттық өнер»: местные исполнительные органы, организации образования.
Участники Выставки «Ұлттық өнер»: обучающиеся организаций общего среднего, дополнительного, технического профессионального образования, педагоги, родители.
Выставка «Ұлттық өнер» проводится во всех организациях образования.
На выставку школьники представляют работы в следующих номинациях:
1) изготовление текстильных изделий: гобелен, вышивка, бисер, батик, валяние войлока, лоскутная пластика;
2) художественная обработка дерева, кости, кожи: объемная и плоская резьба, роспись по дереву, изделия из бересты; инкрустация (кости, металла, дерева);
3) художественная обработка металла: ювелирные изделия, скульптура малых форм, чеканка, ковка;
4) изготовление скульптур малых форм из дерева, камня, глины (гончарная глина), соломы, дерева, текстиля;
5) изготовление модели народной одежды с элементами национального орнамента;
6) изготовление изделий из бумаги: оригами, аппликация, квиллинг, папье-маше;
7) дизайн-проект интерьера с национальным колоритом: дома, комнаты, дачи, ландшафта и др.
Программа выставки, проводимой в преддверии празднования Наурыза, предусматривает проведение мероприятий, создающих атмосферу погружения в творчество: благотворительные ярмарки изделий народного творчества, выставку книг о культурном наследии Казахстана, конкурсы эссе, сочинений, поэтических произведений, экспозиции о быте казахского народа, встречи с деятелями искусств, заседания киноклубов, и др.
Выставка «Ұлттық өнер» ориентирована на привлечение внимания детей и взрослых к сохранению культурного наследия казахского народа.
Во время проведения выставки юные экскурсоводы школ знакомят школьников, родителей, педагогов, гостей с экспозициями выставки.
Выставка «Ұлттық өнер» станет неотъемлемой частью праздника Наурыз.
Место проведения Выставки «Ұлттық өнер»: организации общего среднего, дополнительного, технического и профессионального образования всех населенных пунктов Республики.
Информационное освещение Выставки «Ұлттық өнер» – предполагает широкое освещение хода подготовительных мероприятий и проведение выставки в средствах массовой информации и в социальных сетях.
ЧЕТВЕРТАЯ ЧЕТВЕРТЬ
ФЕСТИВАЛЬ «ТУҒАН ӨЛКЕМ»
#4ТОҚСАН#ТУҒАНӨЛКЕМ#
Казахстан – уникальная страна, сочетающая в себе древние традиции и особенности современности, обладает уникальным природным разнообразием, имеет успешный опыт создания туристских кластеров.
История человечества неразрывно связана с историей природы. Воспитание любви к родному краю, к родной культуре, к родному городу, – задача первостепенной важности.
Формирование экологического сознания и поведения, гармоничного с природой, развитие туризма и краеведения направлено на воспитание нравственного отношения к миру, особой морали взаимоотношений с окружающей средой.
Туризм и краеведение в Казахстане имеет широкие перспективы. Вовлечение детей и молодежи в различные проекты, направленные на изучение родного края, достопримечательностей, изучение сакральных мест, приобщение к духовной культуре своего народа, изучение исторического прошлого страны, позволит сформировать казахстанскую идентичность, ответственность у подрастающего поколения за сохранность и бережное отношение к родной земле.
В целях развития детско-юношеского туризма и краеведения, приобщения детей и молодежи к историческому, культурному и духовному наследию родного края проводится фестиваль «Туған өлкем».
Фестиваль «Туған өлкем» призван повысить интерес обучающихся к изучению родного края.
Фестиваль «Туған өлкем» - это конкурс краеведческих проектов, направленных на воспитание у детей бережного отношения к единым общечеловеческим ценностям в соответствии с принципом сохранения культурного и природного разнообразия.
Фестиваль «Туған өлкем» - это знакомство с историей и культурой родной края.
Фестиваль «Туған өлкем» - это пропаганда красивых и сокровенных мест родного края, которые могут быть внесены в кластер туристических маршрутов.
Цель Фестиваля «Туған өлкем» - развитие у обучающихся активной гражданской позиции, воспитание чувства патриотизма и гражданственности, пропаганда здорового образа жизни, активизация туристско-краеведческой деятельности через изучение родного края.
Задачи Фестиваля «Туған өлкем»:
1) приобщение детей к историческому, культурному и духовному наследию родного края, изучение Малой Родины;
2) выявление лучших детских экспедиционных отрядов республики;
3) сохранение и совершенствование традиционных, популяризация инновационных форм и методов туристско-краеведческой работы;
4) стимулирование к разработке социально-значимых проектов и проявлению собственной инициативы по реализации идей развития туризма и краеведения в своем крае;
5) создание среды для обмена идеями по пропаганде истории родного края, его достопримечательностей.
Координаторы проведения Фестиваля «Туған өлкем»: Министерство просвещения Республики Казахстан.
Организаторы Фестиваля «Туған өлкем»: местные исполнительные органы, организации образования.
Участники Фестиваля «Туған өлкем»: обучающиеся организаций общего среднего, дополнительного, технического профессионального образования, педагоги, родители.
Примерные темы краеведческих проектов:
«Жас өлкетанушы» по двум направлениям.
- Народные традиции, обычаи и искусство – о культуре, литературе, искусстве, народном творчестве родного края, об участии в изучении и охране исторических, археологических и этнографических памятников; о богатом наследии устного народного творчества, традициях и обычаях народов, проживающих в республике; об открытии школьных музеев; изготовлении предметов быта, одежды, национальных блюд; о встречах с интересными людьми, деятелями литературы, музыки, театра, кино, изобразительного искусства.
- Туризм-спорт, здоровье, отдых – об участии в степенных и категорийных походах, в однодневных и многодневных путешествиях и экспедициях, об участии в туристских слётах, соревнованиях, походах в районе, городе, по месту жительства.
«Zhasyl El» – экология городской среды, социальная экология, экология человека – пути решения проблем загрязнения воздуха, транспорта, озеленения и др.
«Eko-Bolashak» - презентация видеоролика о проделанной экологической работе по благоустройству, озеленению, проведенным экологическим акциям, о работе теплиц, пришкольных учебно-опытных участков, школьных лесничеств, экологических патрулей.
«GREEN OASES» - конкурс ландшафтных экопроектов Конкурсная работа представляет собой ландшафтный дизайн школьного двора, детского сада или иной организации образования.
«Краски родного края» - электронная экологическая открытка. В данной номинации представляется рисунок, самостоятельно выполненный с помощью любого графического редактора (фотографии, картины, портреты, рисунки, коллажи и т.д.).
Место проведения Фестиваля «Туған өлкем»: организации общего среднего, дополнительного, технического и профессионального образования всех населенных пунктов Республики.
Информационное освещение Фестиваля «Туған өлкем» предполагает позитивное освещение в средствах массовой информации и в социальных сетях.
ҰЛТТЫҚ МӘДЕНИ-АҒАРТУШЫЛЫҚ ЖОБАНЫҢ
ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ
Қазақстан – этномәдени және этноәлеуметтік жағынан бірегей мемлекет. Оның ерекшелігі көп ұлттылығында, әртүрлі өркениеттік және этномәдени типтердің өзара әрекеттесуінде, этносаяси менталитетінде көрінеді. Жалпыадамзаттық рухани құндылықтарды – мейірімділікті, өзара сыйластықты, ұрпақтар сабақтастығын, қонақжайлылық пен төзімділікті қалыптастыруды нығайту – қазақ халқының менталитетін айқындайтын басты белгілер.
Ұлттық құндылықтар – еліміздің орасан зор интеллектуалдық байлығы және жалпы адамзаттық құндылықтардың, халықтардың мәдени-адамгершілік дәстүрлерінің, ұлттық жасампаздық процесінің сарқылмас қоры.
Ұлттық құндылықтар патриоттық сезімдерден, өз халқына, оның мәдениетіне, салт-дәстүріне деген мақтаныш сезімінен, өз ұлтының өкілдеріне жанашырлық сезімдерінен көрінеді және өскелең ұрпақты тәрбиелеудегі ең маңызды қозғаушы күш болып табылады.
Ұлттық құндылықтар – бұл халықтың ұлттық дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары, мәдениеті мен өнері, олардың тарихи ерекшелігін көрсететін рухани мұраттардың жиынтығы.
Дәстүрлі моральдық құндылықтар – бір ұрпақтан екінші ұрпаққа жалғасатын, алдыңғы ұрпақтан мұра болып қалған, мәңгілік сипатқа ие тұрақты құндылықтар. Олар үлкен білім беру әлеуетіне ие және құндылықтарды тікелей және жанама түрде насихаттауға үлес қосады.
Ұлттық мерекелер, халықтық салт-дәстүрлер негізінде балаларды адамгершілікке тәрбиелеудің басты мақсаты – балалардың адамгершілік тәжірибесін меңгеруі, халықтың рухани мұрасын мұра етіп қалдыру, тұлғааралық және ұлтаралық қарым-қатынас мәдениетіне жету.
Мереке қарсаңында еліміздің барлық бұрыштарында, білім беру ұйымдарында "төрт тоқсан-төрт жарыс" ұлттық мәдени – ағарту жобасы (бұдан әрі - жоба) шеңберінде жаппай мерекелер, конкурстар, көрмелер, жарыстар, олимпиадалар, фестивальдар өткізіледі.
Мерекелер қарсаңында еліміздің түкпір-түкпірінде, білім беру ұйымдарында «ТӨРТ ТОҚСАН – ТӨРТ ӨНЕР» Ұлттық мәдени-ағартушылық жобасы (бұдан әрі – Жоба) аясында жаппай мерекелер, байқаулар, көрмелер, сайыстар, олимпиадалар, фестивальдер өткізіледі.
Жобаның іс-шаралары:
поэтикалық сайыстары «Ақындар айтысы» -
#1ТОҚСАН#АҚЫНДАРАЙТЫСЫ#
«Алтын сақа» олимпиадасы – #2ТОҚСАН#АЛТЫН САҚА#
«Ұлттық өнер» көрмесі – #3ТОҚСАН#ҰЛТТЫҚӨНЕР#
«Туған өлкем» фестивалі – #4ТОҚСАН#ТУҒАНӨЛКЕМ#
Жобаның мақсаты: қазақстандық патриотизмді қалыптастыру, ұлттық бірегейлік, әлеуметтік құзыреттілік, білім алушыларды өз халқының мәдени дәстүрлеріне, көпұлтты мемлекет жағдайында жалпыадамзаттық құндылықтарға баулу.
Жобаның міндеттері:
1) өз Отанына деген мақтаныш сезімін, қазақ халқының тарихын, мәдениеті мен дәстүрлерін құрметтеуге тәрбиелеу;
2) қазақ халқының тарихи-мәдени мұрасын, оны одан әрі байытуын сақтау және дамыту;
3) халық дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын түсіну негізінде білім алушыларды толеранттылыққа тәрбиелеу;
4) қазақ халқы мәдени дәстүрлерінің сабақтастығын сақтау.
Жобаны үйлестірушілер: Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі.
Облыстарда, республикалық маңызы бар қалаларда, астанада, аудандарда және басқа да елді мекендерде Жобаны ұйымдастырушылар: жергілікті атқарушы органдар.
Жобаға қатысушылар: жалпы орта, қосымша, техникалық кәсіптік білім беру ұйымдарының білім алушылары, жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдардың оқушылары, мұғалімдер, ата-аналар.
Жоба қызметінің тиімді қолданылған әлеуеті мынаған мүмкіндік береді:
- білім алушылардың әлеуметтік бейімделуін, олардың белсенді өмірлік ұстанымын, ізгілік, әділдік, ар-намыс, борыш, патриоттық мұраттарын жүзеге асыруды қамтамасыз ету;
- тарихи материалды зерделеуге, халық шығармашылығымен танысуға мүмкіндік беру;
- дүниежүзілік тарихи-мәдени тәжірибенің толық бейнесін жасау;
- мәдениеттер диалогы аясында мәдениетаралық қарым-қатынас дағдыларын меңгеру;
- заман мен ұрпақ байланысын сезіну, рухани қолдау мен өмірлік тірек алу.
Мерекелік іс-шараларды дайындау және өткізу кезінде маңызды шарт – жағымды аура, сенім мен өзара сыйластық, еркіндік пен жеңілдік атмосферасын құру, ұлттық салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарды көрсету.
Этникалық мәдениеттердің заманауи жаңғыруы және олардың жақындасуы жағдайында халықтық салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптардың озық үлгілерін сақтау және көрсету өте маңызды. Мерекелік салт-дәстүрлерді, фольклор негізіндегі театрландырылған көріністерді пайдаланып, оқиғалардың мазмұнын белгілі бір дәрежеде жаңарта алады.
Жобаны жүзеге асыру – балаларға қосымша білім берудің елдің халықтық бастауларына, тарихы мен мәдениетіне құрметпен қарауға тәрбиелеуге, құндылықтар жүйесін, бәсекеге қабілеттілікті қалыптастыруға, жақсы эмоциялар атмосферасын құруға, шығармашылық сайысты дамытуға, жаңа ашылулардың пайда болуына бағдарлануы.
«ТӨРТ ТОҚСАН – ТӨРТ ӨНЕР»
ҰЛТТЫҚ МӘДЕНИ-АҒАРТУШЫЛЫҚ ЖОБАНЫҢ
ІС-ШАРАЛАР КОНЦЕПЦИЯСЫ
БІРІНШІ ТОҚСАН
РЕСПУБЛИКА КҮНІ
МЕРЕКЕСІНЕ АРНАЛҒАН «АҚЫНДАР АЙТЫСЫ»
#1ТОҚСАН#АҚЫНДАРАЙТЫСЫ#
«Республика күні басты ұлттық мереке ретінде шын мәнінде жалпыхалықтық мерекеге айналуы тиіс»
Қасым-Жомарт Тоқаев
Республика күні – халқымыздың рухын көтеруге және елдің мемлекеттілігін нығайтуға арналған ұлттық мереке.
Республика күніне орай дәстүрлі түрде Қазақстанның барлық өңірлерінде концерттер, шығармашылық байқаулар, спорттық жарыстар, патриоттық, волонтерлік және қайырымдылық акциялар, айтыстар өткізіледі.
Республика күніне арналған іс-шаралардың бірі – оқушылар мен студент жастардың «Ақындар айтысы» республикалық сайысына қатысуы.
Қазақ халқы ғасырлар бойы ақындығымен, тапқырлығымен және шешендігімен сайыса білуімен танымал болды.
Қазіргі жаһандық әлемде қазақ халқы айтыстың қайталанбас бірегейлігін сақтап қалды. Халық әлі күнге дейін: «Егер сіз батырдың ерлігін дәріптегіңіз келсе, ақынға сөз беріңіз» – деген халық сөзі әлі күнге дейін жанды. Себебі айтыс қазақ сөз өнерін көркейтуде.
2008 жылы импровизатор ақындардың өнері ЮНЕСКО-ның материалдық емес мәдени мұралар тізіміне енгізілді.
Айтыс – қазақ халқының бай ұлттық мұраларының бірі, импровизатор-ақындардың сайысы.
Айтыс – қазақ әдебиеті мен фольклорының поэтикалық жанры, халық ауыз әдебиетінің танымал түрі.
Айтыс – халық мерекелерінде және жәрмеңкелерде импровизатор-ақындардың топ алдында суырып салып айтылатын поэтикалық сайысы, домбыраның сүйемелдеуімен орындалады.
Айтыс – қазақ халқының жүрегі мен жаны. Айтыстың көмегімен ақындар қазақ халқын толғандырған ойларын, тілектері мен армандарын жеткізді.
Айтыс өнері – заманауи рэп-баттлдарды еске түсіретін ақындар сайысы.
Айтыстың негізгі элементі – екі ақын арасындағы импровизация және өз ойларын ерекше жеткізу қабілетін көрсететін сайыс.
Республика күнін мерекелеу қарсаңында республиканың әрбір елді мекенінің барлық өңірлерінде, барлық мектептерінде, мектептен тыс ұйымдары мен колледждерінде «Ақындар айтысы» импровизатор-ақындардың сайыстары өткізілетін болады.
«Ақындар айтысы» мақсаты: ұлттық рух пен патриотизмді, өз халқына және оның дәстүрлеріне құрмет сезімін тәрбиелеу, эмоционалды интеллекті қалыптастыру, айтысты қазақ халқының ұлттық құндылығы, шешендік өнердің баға жетпес мұрасы ретінде дәріптеу арқылы дарынды шығармашыл жастарды анықтау.
«Ақындар айтысы» міндеттері: балалар мен жастардың қазақ халқының музыкалық мәдениетіне деген қызығушылығын ояту, поэтикалық, орындаушылық және вокалдық дағдыларды қалыптастыру, ұлттық мәдениетке деген сүйіспеншілік сезімін ояту, қазақ тілінің рөлін арттыру, халықтар достығы мен бірлігін дәріптеу.
«Ақындар айтысы» республикада алғаш рет өткізіліп отыр және республиканың мәдени өміріндегі бірегей оқиға болып табылады.
«Ақындар айтысы» – ойлаудың шапшаңдығы, тапқырлығы, балалар мен жастардың шығармашылық жетістіктерін көрсету.
«Ақындар айтысы» – еліміздің барлық білім беру ұйымдарын біріктіретін, мереке атмосферасын құруға, өз еліне, өзінің кіші Отанына мақтаныш сезімін қалыптастыруға, білім алушылардың қазақ халқының тарихы мен мәдениетіне деген қызығушылығын арттыруға, ақындардың дәстүрлерін лайықты жалғастыруға мүмкіндік беретін кең ауқымды республикалық акция.
«Ақындар айтысы» – көркем-эстетикалық даму нысаны, балалардың шығармашылық жетістіктерін көрсетудің зор мүмкіндігі.
Сайысты өткізудің үйлестірушілері: Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі.
Сайысты ұйымдастырушылар: жергілікті атқарушы органдар, білім беру ұйымдары.
Сайысқа қатысушылар: жалпы орта, қосымша, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының білім алушылары.
Реквизиттер: домбыра, қатысушылардың ұлттық костюмдері.
«Ақындар айтысы» өткізілетін орны: республиканың барлық елді мекендерінде жалпы орта, қосымша, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары.
«Ақындар айтысы» екі айналымда өткізіледі.
Бірінші айналым – әртүрлі сынып оқушылары арасындағы іріктеу айтыстары. Екінші тур – жартылай финалда мектеп финалына қатысу үшін бірінші айналымның жеңімпаздары бақ сынайды. Іріктеу айтыстары раундтардан тұрады. Әр раундқа бір тақырып беріледі.
«Ақындар айтысы» өткізу үшін ұсынылатын тақырыптар:
«Жаңа күн – жаңа Қазақстан»;
«Туған жерім – мақтанышым»;
«Тілім – тұмарым»;
«Тәуелсіздігім – тұғырым»;
«Топырақ жыр – торқа жыр»;
«Көк тудың желбірегені» и др.
«Ақындар айтысы» сайысының ақпараттық жариялануы бұқаралық ақпарат құралдарында және әлеуметтік желілерде оң жариялауды көздейді.
ЕКІНШІ ТОҚСАН
«АЛТЫН САҚА» ОЛИМПИАДАСЫ
#2ТОҚСАН#АЛТЫНСАҚА#
«Асық ойыны – үлкен халықтық тәрбие. Біздің ұлтымыздың дәстүрлері мен мәдениетінің бастауы»
Б. Момышұлы
Қазақстанда соңғы жылдары ұлттық ойындарға, оның ішінде асық ойындарына деген қызығушылық қайта жандануда. Балалар мен жастар асық ойнауға және өзінің қырағылығын тексеруге көбірек ниет білдіруде.
Асық ойнау – бұл жай ғана ойын емес, дәлдік пен көшбасшылық қасиеттерді дамытатын, оқушылардың логикалық ойлауына оң әсер ететін спорт.
Ұлттық ойындарды өткізу балалар мен жастарды тәрбиелеудің маңызды құрамдас болып табылады.
Ұлттық ойындар – бұл көптеген адамдардың ғасырлық тәжірибесі және өмірімен бекітілген тарихи мұра; бұл өткен мен бүгінді байланыстыратын халықтың жады.
Ұлттық ойындар – бұл тарихи құбылыс, адамға тән тәуелсіз қызмет түрі.
Ұлттық ойындар – бұл өзін-өзі тану, демалу, ойын-сауық, спорт арқылы дене шынықтыру және әлеуметтік тәрбие беру құралы.
Ұлттық ойындар – бұл мәдениетпен қатар дамып, балалардың демалу, дене және рухани күштерін дамыту қажеттіліктерін қанағаттандыратын мәдени элемент, сонымен қатар білім беру құралы ретінде қызмет етеді.
Қазақтың ұлттық ойындары балалардың ақыл-ойын дамыту міндеттерін жүзеге асыруға ықпал ететін эмоционалды-сауықтыру, танымдық және тәрбиелік кешендердің негізін қалайтын ұлттық және ойын фольклорының үлгісі, халық даналығының бөлшегі ретінде анықталады.
Ұлттық ойындар қол жетімді және мәнерлі. Кейбір қазақ ойындары мектептерде енгізілген.
Қазақтың ұлттық ойындары табиғатпен және оның заңдарымен тығыз байланысты. Асық ойнау баланың жүйке жүйесін мықты, мінезді берік, қимылдарын дәл болуға ықпал етеді.
Қазақтың дәстүрлі асық ойыны ЮНЕСКО-ның материалдық емес мәдени мұра тізіміне енгізілген.
Дүниежүзілік балалар күнін мерекелеу қарсаңында республиканың әрбір елді мекенінің барлық мектептерінде, мектептен тыс ұйымдары мен колледждерінде «Алтын сақа» олимпиадасы өткізіледі.
«Алтын сақа» олимпиадасының мақсаты – қазақ халқының тарихи-мәдени мұрасын құрметтеуді қалыптастыру, батылдыққа, төзімділікке тәрбиелеу, ептілікті, қырағылықты және дәлдікті дамыту.
«Алтын сақа» олимпиадасының міндеттері – халықтың мәдени мұрасын сақтау, ұлттық ойындарды насихаттау, қазақ ұлттық ойындарын білуге қызығушылықты арттыру, салауатты өмір салтын қалыптастыру, балаларды асық ойынына баулу.
«Алтын сақа» олимпиадасын өткізудің үйлестірушілері: Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі.
«Алтын сақа» олимпиадасын ұйымдастырушылар: жергілікті атқарушы органдар, білім беру ұйымдары.
«Алтын сақа» олимпиадасына қатысушылар: еліміздің барлық елді мекендеріндегі жалпы орта, қосымша, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының білім алушылары, педагогтер мен ата-аналар.
Деректемелері: асықтар, қатысушылардың ұлттық киімдері.
Асық ойындарының ұсынылатын түрлері:
бес табан, бес асық, үш табан, алты табан, омпы, бүгіп алу, көн (жоң), жарып алу, сыпырмай, түртпей, тыштырмай атан, бестас, мергендік немесе шеңбер жасап ату, хан талапай, асық қағу, қаршу, алшы, шұбырту, ұпай ұтысу, қол жоң, ат жарыстыру, қошқар соғыстыру, мұз ойнақ, иірмекіл, қақпақыл, сасыр, хан ойыны, аламан хан, асық табысу (асық жасыру), бүк-шік, төрт шүкейт, шомшы, манай.
Кейбір ойындарды өткізу мысалдары.
«Бес табан» ойыны R4 (ø400см) шеңберінде ойналады, шеңбердің екі жағында ату сызығы сызылады (5 метр оңға және солға).
Шеңбердің ортасында сызық сызылады (115 см) және оған екі жағынан параллель сызық түседі (15 см), 13 асық тігіледі, 7 асықты бірінші атқан команда немесе ойыншы жеңімпаз болады.
Әр команда үш ойыншыдан тұрады: 1-сақа, 2-сақа, 3-сақа.
Ату кезеңін төреші сақаларды иіру арқылы анықтайды және ойын уақытын 15 минут белгілейді. Ойын 2 жеңіске дейін жалғасады. Ойынға қатысушылар ату сызығынан (115см) кезек бойынша шеңбер ішіндегі көндегі асықтарды атады. Мұнда көнге тігілген кеней асықтардың арасы бір сақа тең болуы шарт және кенейлер алшысы жағынан бүк, шік болып тігіледі.
Ату кезінде сақа тиген кеней асық шеңбер сызығынан өтуге міндетті, егер асықты сызықтан шығарып алса ойыншыға мүмкіндік береді, төреші ойыншыға шеңбердің (ø400см) сыртынан яғни белгіленген ортадағы сызықтан көндегі кеней асықтарды атуға рұқсат береді.
«Бес Асық» ойыны ептілік пен шешімділікке баулиды. Әр ойыншыда бес асықтан болады. Асықтың салмағы – кемінде 11 гр. ені 2 см; ұзындығы 3,5 см; 9 гр. ені 2 см., ұзындығы 3 см., (ұсақ малдың асығы ойын алаңына қатыстырылмайды) ал жоғары болуына рұқсат.
Төрт асық бір түспен, хан басқа түспен боялады. Түстерді таңдау ойыншының өз еркінде. Ойыншының киім нысаны – ұлттық үлгіде.
Асығы алшысынан түскен ойыншы ойнау кезегіне ие болады. Бірінші ойыншы ойынның ережесін бұзғанша ойнайды. Кейін ойынға екінші, үшінші ойыншы өз кезегімен кіріседі. 6, 7, 12 және ұпайдан басқа ойындар бір қолмен ойналады. Ойыншы жерден (кілемнен) асықтарды алғанда, асық алатын қолы басқа асықтарға тимеуі және кілемде жатқан ойын асықтары бір-біріне тимеуі керек және де асықтарды иірген кезде, ойнап жатқан кездерде қол да, асықтар да дене мен киімге жанаспауы керек.
Екінші қолы тізесінің үстінде болуы шарт. Әр жаттығудан кейін ойынды бекіту қажет. Әр жаттығуда хан бірден алынады, басқа жағдайда ойын кезегі келесі ойыншыға өтеді. Егер ойын барысында ереже бұзылса, кезек келесі ойыншыға беріледі. Ойын жалғасы әрекеттің бұзылған жерінен басталады.
«Алтын сақа» олимпиадасының өтетін орны: республиканың барлық елді мекендерінде жалпы орта, қосымша, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары.
«Алтын сақа» олимпиадасын ақпараттық жариялау бұқаралық ақпарат құралдарында және әлеуметтік желілерде оң жариялауды көздейді.
ҮШІНШІ ТОҚСАН
«ҰЛТТЫҚ ӨНЕР» КӨРМЕСІ
#3ТОҚСАН#ҰЛТТЫҚӨНЕР#
«Біз көптеген тағдырлы сынақтардан бірге өтіп, ата-бабаларымыздың дәстүрлерін, құндылықтарын және мәдени-рухани мұрасын сақтай алдық»
Касым-Жомарт Токаев
Кез келген халықтың әл-ауқаты шешуші дәрежеде оның мәдени кодын – ұлттық менталитеттің негізін құрайтын бірегей белгілерінің сақталуымен анықталады.
Халық ертегілерінде, әндерде, қолөнерде, дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарда бейнеленген ұлттық өнер жас ұрпақты тәрбиелеудің маңызды факторы болып табылады.
Ұрпақтар сабақтастығын дамыту, білім алушылардың ұлттық өнерге, халық шығармашылығына мемлекеттің, қоғамның, отбасының, тұлғаның мәдени игілігі ретінде құндылық қатынасын тәрбиелеу мақсатында Наурыз мерекесі аясында әрбір білім беру ұйымында «Ұлттық өнер» көрмесі ұйымдастырылатын болады.
«Ұлттық өнер» көрмесі білім алушыларды Ұлы Жібек жолындағы бай керуеннен қазіргі Қазақстан өнерінің жауһарларына дейінгі ұрпақтардың ұлы мәдениетін түсінуге баулуды көздейді.
«Ұлттық өнер» көрмесі өскелең ұрпақты тәрбиелеуде ұлттық мәдени мұраның құндылық әлеуетін іске асыру.
«Ұлттық өнер» көрмесінің мақсаты: балалар мен жасөспірімдердің шығармашылық әлеуетін ашу, мәдениет пен өнер арқылы әдемі әлемге баулу, ел тарихының маңыздылығы мен қатысуын арттыру, отансүйгіштікке және туған өлкеге деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу, мәдени мұраны сақтау.
«Ұлттық өнер» көрмесінің міндеттері:
– білім алушылардың мәдени көкжиегін кеңейту, дәстүрлі ұлттық өнердің, халық шығармашылығының әртүрлі түрлеріне олардың қызығушылығын дамыту;
– ұлттық өнердің, халық шығармашылығының үздік жетістіктеріне баулу арқылы патриоттық сезімдерді, эстетикалық талғамды, Қазақстанның мәдени игілігіне ұқыпты қарауды тәрбиелеу;
– білім алушыларды ұлттық өнерді, халық шығармашылығы мен қолөнерді дамыту және дамыту бойынша шығармашылық қызметтің әртүрлі түрлеріне тарту.
«Ұлттық өнер» көрмесін өткізудің үйлестірушілері: Қазақстан Республикасы Оқ-ағарту министрлігі.
«Ұлттық өнер» көрмесін ұйымдастырушылар: жергілікті атқарушы органдар, білім беру ұйымдары.
«Ұлттық өнер» көрмесіне қатысушылар: жалпы орта, қосымша, техникалық кәсіптік білім беру ұйымдарының білім алушылары, педагогтер, ата-аналар.
«Ұлттық өнер» көрмесі барлық білім беру ұйымдарында өткізіледі.
Көрмеге оқушылар келесі номинациялар бойынша жұмыстар ұсынады:
1) тоқыма бұйымдарын жасау: гобелен, кесте, бисер, батик, киіз басу, патчворк пластикасы;
2) ағашты, сүйекті, былғарыны көркемдік өңдеу: көлемді және жалпақ ою, ағашқа сурет салу, қайың қабығынан жасалған бұйымдар; инкрустация( сүйек, металл, ағаш);
3) металды көркемдік өңдеу: зергерлік бұйымдар, шағын пішінді мүсін, монета, соғу;
4) ағаштан, тастан, саздан (қыш саз), сабаннан, ағаштан, тоқыма бұйымдарынан шағын нысанды мүсіндер жасау;
5) ұлттық ою-өрнек элементтері бар халықтық киім үлгісін жасау;
6) қағаздан бұйымдар жасау: оригами, аппликация, квиллинг, папье-маше;
7) ұлттық бояуы бар интерьер дизайны жобасы: үйлер, бөлмелер, саяжайлар, ландшафт және т. б.
Наурыз мерекесі қарсаңында өткізілетін көрме бағдарламасы шығармашылыққа баулу атмосферасын қалыптастыратын іс-шараларды: халық шығармашылығы бұйымдарының қайырымдылық жәрмеңкелері, Қазақстанның мәдени мұрасы туралы кітаптар көрмесін, эсселер, шығармалар, поэтикалық шығармалар байқауын, қазақ халқының тұрмысы туралы экспозицияларды, өнер қайраткерлерімен кездесулерді, киноклубтар отырыстарын және т. б. өткізуді көздейді
«Ұлттық өнер» көрмесі балалар мен ересектердің назарын қазақ халқының мәдени мұрасын сақтауға бағытталған.
Көрмені өткізу кезінде мектептердің жас экскурсоводтары оқушыларды, ата-аналарды, педагогтерді, қонақтарды көрменің экспозицияларымен таныстырады.
«Ұлттық өнер» көрмесі Наурыз мерекесінің ажырамас бөлігі болмақ.
«Ұлттық өнер» көрмесінің өтетін орны: Республиканың барлық елді мекендерінің жалпы орта, қосымша, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары.
«Ұлттық өнер» көрмесін ақпараттық жариялау-дайындық іс-шараларының барысын кеңінен жариялауды және бұқаралық ақпарат құралдарында және әлеуметтік желілерде көрмені өткізуді көздейді.
ТӨРТІНШІ ТОҚСАН
«ТУҒАН ӨЛКЕМ» ФЕСТИВАЛІ
#4ТОҚСАН#ТУҒАНӨЛКЕМ#
Қазақстан – ежелгі дәстүрлер мен қазіргі заманның ерекшеліктерін біріктіретін, ерекше табиғи әртүрлілігі бар туристік кластерлерді құрудың табысты тәжірибеге ие бірегей ел.
Адамзат тарихы табиғат тарихымен тығыз байланысты. Туған жерге, туған мәдениетке, туған қалаға деген сүйіспеншілікті тәрбиелеу – бірінші кезектегі міндет.
Табиғатпен үйлесімді экологиялық сана мен мінез-құлықты қалыптастыру, туризм мен өлкетануды дамыту әлемге адамгершілік қатынасты, қоршаған ортамен қарым-қатынастың ерекше моралін тәрбиелеуге бағытталған.
Қазақстандағы туризм мен өлкетанудың болашағы зор. Балалар мен жастарды туған өлкені, көрікті, киелі жерлерді зерттеуге, өз халқының рухани мәдениетімен таныстыруға, елдің тарихи өткенін зерттеуге бағытталған түрлі жобаларға тарту қазақстандық бірегейлікті, өскелең ұрпақтың туған жеріне деген сақтығы мен ұқыптылығы үшін жауапкершілігін қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Балалар-жасөспірімдер туризмі мен өлкетануды дамыту, балалар мен жастарды туған өлкенің тарихи, мәдени және рухани мұрасына баулу мақсатында «Туған өлкем» фестивалі өткізіледі.
«Туған өлкем» фестивалі білім алушылардың туған өлкесін зерттеуге деген қызығушылығын арттыруға бағытталған.
«Туған өлкем» фестивалі – бұл мәдени және табиғи әртүрлілікті сақтау қағидатына сәйкес балаларда бірыңғай жалпыадамзаттық құндылықтарға ұқыпты қарауға, тәрбиелеуге бағытталған өлкетану жобаларының байқауы.
«Туған өлкем» фестивалі – туған өлкенің тарихы мен мәдениетімен таныстыру.
«Туған өлкем» фестивалі – бұл туристік маршруттар кластеріне енгізілуі мүмкін туған өлкенің әдемі және ішкі жерлерін насихаттау.
«Туған өлкем» фестивалінің мақсаты - оқушылардың белсенді азаматтық ұстанымын дамыту, отансүйгіштік пен азаматтық сезімін тәрбиелеу, салауатты өмір салтын насихаттау, туған өлкені зерделеу арқылы туристік-өлкетану қызметін жандандыру.
«Туған өлкем» фестивалінің міндеттері:
1) балаларды туған өлкенің тарихи, мәдени және рухани мұрасымен таныстыру, Кіші Отанды зерттеу;
2) республиканың үздік балалар экспедициялық жасақтарын анықтау;
3) дәстүрлі сақтау және жетілдіру, туристік-өлкетану жұмысының инновациялық нысандары мен әдістерін танымал ету;
4) өз өлкесінде туризм мен өлкетануды дамыту идеяларын іске асыру бойынша әлеуметтік маңызы бар жобаларды әзірлеуге және өз бастамасын көрсетуге ынталандыру;
5) туған өлкенің тарихын, оның көрікті жерлерін насихаттау бойынша идеялармен алмасу үшін орта құру.
«Туған өлкем» фестивалін өткізудің үйлестірушілері: Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі.
«Туған өлкем» фестивалінің ұйымдастырушылары: жергілікті атқарушы органдар, білім беру ұйымдары.
«Туған өлкем» фестиваліне қатысушылар: жалпы орта, қосымша, техникалық кәсіптік білім беру ұйымдарының білім алушылары, педагогтер, ата-аналар.
Өлкетану жобаларының үлгілік тақырыптары:
«Жас өлкетанушы» екі бағыт бойынша:
- Халықтық дәстүрлер, әдет-ғұрыптар және өнер – туған өлкенің мәдениеті, әдебиеті, өнері, халық шығармашылығы, тарихи, археологиялық және этнографиялық ескерткіштерді зерттеуге және қорғауға қатысу туралы; республикада тұратын халықтардың ауызша халық шығармашылығының бай мұрасы, салт-дәстүрлері туралы; мектеп мұражайларын ашу туралы; тұрмыстық заттар, киім-кешек, ұлттық тағамдар дайындау; қызықты адамдармен, әдебиет, музыка, театр, кино, бейнелеу өнері қайраткерлерімен кездесулер туралы.
- Туризм-спорт, денсаулық, демалыс – дәрежелік және санаттық жорықтарға, бір күндік және көп күндік саяхаттар мен экспедицияларға қатысу туралы, ауданда, қалада, тұрғылықты жері бойынша туристік слеттерге, жарыстарға, жорықтарға қатысу туралы.
«Zhasyl El» – қалалық орта экологиясы, әлеуметтік экология, адам экологиясы – ауаның ластануы, көлік, көгалдандыру және т. б. мәселелерді шешу жолдары.
«Eko-Bolashak» – абаттандыру, көгалдандыру бойынша атқарылған экологиялық жұмыстар, өткізілген экологиялық акциялар, жылыжайлардың, мектеп жанындағы оқу-тәжірибелік учаскелердің, мектеп орманшылықтарының, экологиялық патрульдердің жұмысы туралы бейнероликтің тұсаукесері.
«Green oases» – ландшафттық экожобалар байқауы. Байқау жұмысы – бұл мектеп ауласының, балабақшаның немесе басқа білім беру ұйымының ландшафты дизайны.
«Туған жердің бояулары» – электрондық экологиялық карта. Бұл номинацияда кез-келген графикалық редактордың көмегімен дербес орындалған сурет ұсынылады (фотосуреттер, суреттер, портреттер, коллаждар және т. б.).
«Туған өлкем» фестивалін өткізу орны: республиканың барлық елді мекендерінің жалпы орта, қосымша, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары.
«Туған өлкем» фестивалін ақпараттық жариялау бұқаралық ақпарат құралдарында және әлеуметтік желілерде оң жариялауды көздейді.
КОНЦЕПЦИЯ
НАЦИОНАЛЬНОГО КУЛЬТУРНО-ПРОСВЕТИТЕЛЬСКОГО ПРОЕКТА «ТӨРТ ТОҚСАН – ТӨРТ ӨНЕР»
Казахстан – уникальная в этнокультурном и этносоциальном плане страна. Его особенность выражена в его полиэтничности, взаимодействии разных цивилизационных и этнокультурных типов, этнополитических менталитетов. Укрепление формирования общечеловеческих духовных ценностей – доброта, взаимоуважение, преемственность поколений, гостеприимство и толерантность – вот основные черты, определяющие ментальность казахстанского народа.
Национальные ценности – это огромное интеллектуальное богатство страны и неисчерпаемый резерв общечеловеческих ценностей, культурных и нравственных традиций народов, процесса общенационального созидания.
Национальные ценности проявляются в чувствах патриотизма, гордости за свой народ, его культуру, традиции, в чувствах симпатии по отношению к представителям своей нации и являются важнейшей движущей силой в воспитании подрастающего поколения.
Национальные ценности – это национальные традиции и обычаи, культура и искусство народа, совокупность духовных идеалов, в которых находит отражение их историческое своеобразие.
Традиционные нравственные ценности – это устойчивые ценности, переходящие из одного поколения к другому, унаследованные от предшествующих поколений, имеющие вневременной характер. Они несут в себе огромный воспитательный потенциал и способствуют продвижению ценностей как прямо, так и косвенно.
Главной целью нравственного воспитания детей на основе национальных праздников, народных обрядов является приобретение детьми нравственного опыта, наследование духовного достояния народа, достижение культуры межличностных и межнациональных отношений.
В преддверии праздников во всех уголках страны, организациях образования проводятся массовые гуляния, конкурсы, выставки, состязания, олимпиады, фестивали в рамках Национального культурно-просветительского проекта «ТӨРТ ТОҚСАН – ТӨРТ ӨНЕР» (далее - Проект).
Мероприятия Проекта:
поэтические состязания «Ақындар айтысы» -
#1ТОҚСАН#АҚЫНДАРАЙТЫСЫ#
олимпиада «Алтын сақа» - #2ТОҚСАН#АЛТЫН САҚА#
выставка «Ұлттық өнер» - #3ТОҚСАН#ҰЛТТЫҚӨНЕР#
фестиваль «Туған өлкем» - #4ТОҚСАН#ТУҒАНӨЛКЕМ#
Цель Проекта: формирование казахстанского патриотизма, национальной идентичности, социальной компетентности, приобщение обучающихся к культурным традициям своего народа, общечеловеческим ценностям в условиях многонационального государства.
Задачи Проекта:
1) воспитание чувства сопричастности и гордости за свою Родину, уважения к истории, культуре и традициям казахстанского народа;
2) сохранение и развитие историко-культурного наследия казахского народа, дальнейшее его обогащение;
3) воспитание у обучающихся культуры толерантности на основе постижения народных традиций и обычаев;
4) сохранение преемственности культурных традиций казахского народа.
Координаторы Проекта: Министерство просвещения Республики Казахстан.
Организаторы Проекта в областях, городах республиканского значения, столицы, районах и других населенных пунктах: местные исполнительные органы.
Участники Проекта: обучающиеся организаций общего среднего, дополнительного, технического профессионального образования, воспитанники организаций для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, педагоги, родители.
Эффективно примененный потенциал мероприятий Проекта позволит:
- обеспечить социальную адаптацию обучающихся, их активную жизненную позицию, реализацию идеалов добра, справедливости, чести, долга, патриотизма;
- предоставить возможность изучить исторический материал, ознакомиться с народным творчеством;
- создать целостную картину мирового исторического и культурного опыта;
- приобрести навыки межкультурной коммуникации в контексте диалога культур;
- ощутить связь времен и поколений, получить духовную поддержку и жизненную опору.
Важным условием при подготовке и в ходе проведения праздничных мероприятий является создание позитивной ауры, атмосферы доверия и взаимоуважения, свободы и непринужденности, демонстрации национальных традиций и обычаев.
В условиях современного возрождения этнических культур и их сближения очень важно сохранять и демонстрировать лучшие народные обряды и обычаи. Использование праздничных ритуалов, театрализованных зрелищ на фольклорной основе может в определенной степени обновить, осовременить содержание мероприятий.
Реализация Проекта – это ориентированность дополнительного образования детей на воспитание уважительного отношения к народным истокам, истории и культуре страны, формирование системы ценностей, конкурентоспособности, создание атмосферы добрых эмоций, развитие творческого состязания, появление новых открытий.
КОНЦЕПЦИИ МЕРОПРИЯТИЙ
НАЦИОНАЛЬНОГО КУЛЬТУРНО-ПРОСВЕТИТЕЛЬСКОГО ПРОЕКТА
«ТӨРТ ТОҚСАН – ТӨРТ ӨНЕР»
ПЕРВАЯ ЧЕТВЕРТЬ
«АҚЫНДАР АЙТЫСЫ», ПОСВЯЩЕННЫЙ ПРАЗДНОВАНИЮ
ДНЯ РЕСПУБЛИКИ
#1ТОҚСАН#АҚЫНДАРАЙТЫСЫ#
«День Республики, как главный национальный праздник, должен стать поистине всенародным»
Касым-Жомарт Токаев
День Республики – это национальный праздник, призванный возвысить дух нашего народа и укрепить государственность страны.
В честь Дня Республики традиционно во всех регионах Казахстана проводятся концерты, творческие конкурсы, спортивные состязания, патриотические, волонтерские и благотворительные акции, айтысы.
Одним из мероприятий, посвященных Дню Республики, является участие школьников и студенческой молодежи в Республиканских состязаниях «Ақындар айтысы».
Казахский народ на протяжении веков славился своей поэтичностью, умением состязаться в остроумии и красноречии.
В современном глобальном мире казахскому народу удалось сохранить неповторимую самобытность айтыса. В народе до сих пор живо изречение: если хочешь прославить подвиг батыра – дай слово акыну. Ведь именно айтыс украшает казахское словесное искусство.
В 2008 году искусство акынов-импровизаторов включено в список нематериального наследия ЮНЕСКО.
Айтыс – состязание акынов-импровизаторов, одно из богатых национальных наследий казахского народа.
Айтыс – поэтический жанр казахской литературы и фольклора, популярный вид устного народного творчества.
Айтыс – публичное поэтическое состязание поэтов-импровизаторов на народных праздниках и ярмарках, исполняется под аккомпанемент домбры – струнного щипкового инструмента.
Айтыс – сердце и душа казахов. При помощи айтыса акыны доносили мысли, которые волновали казахский народ, передавали свои чаяния и мечты.
Искусство айтыса — состязания акынов, напоминающие современные рэп-баттлы.
Основной элемент айтыса – это состязание между двумя акынами в умении импровизировать и оригинально доносить свои мысли.
В преддверии празднования Дня Республики во всех регионах, во всех школах, внешкольных организациях и колледжах каждого населенного пункта республики будут проводиться состязания поэтов-импровизаторов «Ақындар айтысы».
Цель «Ақындар айтысы»: воспитание национального духа и патриотизма, чувства уважения к своему народу и его традициям, формирование эмоционального интеллекта, выявление талантливой творческой молодежи через популяризацию айтыса как национальной ценности казахского народа, бесценного наследия ораторского искусства.
Задачи «Ақындар айтысы»: привитие интереса у детей и молодежи к музыкальной культуре казахского народа, формирование поэтических, исполнительских и вокальных навыков, привитие чувства любви к национальной культуре, повышение роли казахского языка, популяризация дружбы и единства народов.
«Ақындар айтысы» проводится в республике впервые и является уникальным событием в культурной жизни республики.
«Ақындар айтысы» – состязание в быстроте мышления, остроумии, демонстрация творческих достижений детей и молодежи.
«Ақындар айтысы» – широкомасштабная республиканская акция, которая объединит все организации образования нашей страны, позволит создать атмосферу праздника, сформировать чувства гордости и принадлежности к своей стране, своей малой родине, повысит интерес обучающихся к истории и культуре казахского народа, достойно продолжать традиции акынов.
«Ақындар айтысы» – форма художественно-эстетического развития, грандиозный шанс показать творческие достижения детей.
Координаторы проведения состязания: Министерство просвещения Республики Казахстан.
Организаторы проведения состязания: местные исполнительные органы, организации образования.
Участники состязания: обучающиеся организаций общего среднего, дополнительного, технического и профессионального образования.
Реквизиты: домбра, национальные костюмы участников.
Место проведения «Ақындар айтысы»: организации общего среднего, дополнительного, технического и профессионального образования всех населенных пунктов республики.
«Ақындар айтысы» проводится в два круга.
Первый круг – отборочные айтысы между обучающимися разных классов. Второй тур – в полуфинале состязаются победители первого круга за участие в школьном финале. Отборочные айтысы состоят из раундов. На каждый раунд дается одна тема.
Рекомендуемые темы для проведения «Ақындар айтысы»:
«Жаңа күн – жаңа Қазақстан»;
«Туған жерім – мақтанышым»;
«Тілім – тұмарым»;
«Тәуелсіздігім – тұғырым»;
«Топырақ жыр – торқа жыр»;
«Көк тудың желбірегені» и др.
Информационное освещение «Ақындар айтысы» предполагает позитивное освещение в средствах массовой информации и в социальных сетях.
ВТОРАЯ ЧЕТВЕРТЬ
ОЛИМПИАДА «АЛТЫН САҚА»
#2ТОҚСАН#АЛТЫНСАҚА#
«Игра асык – это большое народное воспитание.
Истоки традиций и культуры нашей нации»
Б. Момышұлы
В Казахстане в последние годы возрождается интерес к национальным играм, и в том числе к игре в асыки. Дети и молодежь все больше проявляют желание сыграть в асыки и проверить свою меткость.
Игра в асыки – это не просто игра, а спорт, который развивает меткость и лидерские качества, положительно влияет на логическое мышление обучающихся.
Проведение национальных игр является важной составляющей в воспитании детей и молодежи.
Национальные игры – это историческое наследие, закрепленное вековым опытом и жизнью многих людей; это память народа, связывающая прошлое и настоящее.
Национальные игры – это исторически сложившееся явление, самостоятельный вид деятельности, свойственное человеку.
Национальные игры – это средство самопознания, отдыха, развлечения, физическое и социальное воспитание с помощью спорта.
Национальные игры – это культурный элемент, который развивается параллельно с культурой, удовлетворяя потребности детей в отдыхе, развитии физических и духовных сил, также служат средством воспитания.
Казахские национальные игры выступают как частица народной мудрости, образец нацио¬нального и игрового фольклора, в котором заложены основы эмоционально-оздоровительных, позна¬вательных и воспитательных комплексов, способствующих осуществлению задач умственного разви¬тия детей.
Национальные игры доступны и выразительны. Некоторые казахские игры внедрены в школах.
Казахские национальные игры тесно связаны с природой и ее законами. Игра в асыки укрепляет нервную систему ребенка, делает характер более выносливым, движения более точными.
Казахская традиционная игра в асыки включена в список нематериального культурного наследия ЮНЕСКО.
В преддверии празднования Всемирного Дня ребенка во всех школах, внешкольных организациях и колледжах каждого населенного пункта республики будет проведена Олимпиада «Алтын сақа».
Цель Олимпиады «Алтын сақа» – формирование уважения к историко-культурному наследию казахского народа, воспитание смелости, выносливости, развитие ловкости, зоркости и меткости.
Задачи Олимпиады «Алтын сақа» – сохранение культурного наследия народа, популяризация национальных игр, повышение интереса к познанию казахских национальных игр, формирование здорового образа жизни, приобщение детей к игре в асыки.
Координаторы проведения Олимпиады «Алтын сақа»: Министерство просвещения Республики Казахстан.
Организаторы Олимпиады «Алтын сақа»: местные исполнительные органы, организации образования.
Участники Олимпиады «Алтын сақа»: обучающиеся организаций общего среднего, дополнительного, технического и профессионального образования всех населенных пунктов страны, педагоги и родители.
Реквизиты: асыки, национальные костюмы участников.
Рекомендуемые виды игр с асыками:
бес табан, бес асық, үш табан, алты табан, омпы, бүгіп алу, көн (жоң), жарып алу, сыпырмай, түртпей, тыштырмай атан, бестас, мергендік немесе шеңбер жасап ату, хан талапай, асық қағу, қаршу, алшы, шұбырту, ұпай ұтысу, қол жоң, ат жарыстыру, қошқар соғыстыру, мұз ойнақ, иірмекіл, қақпақыл, сасыр, хан ойыны, аламан хан, асық табысу (асық жасыру), бүк-шік, төрт шүкейт, шомшы, манай.
Примеры проведения некоторых игр.
Игра «Бес табан» разыгрывается по кругу R4 (ø400см), по обеим сторонам круга прорисовывается стреляющая линия (5 метров вправо и влево).
В центре круга прорисовывается леска (115см) и на нее с обеих сторон спускается паралельная леска (15см), 13 асыков сшиваются, победителем становится команда или игрок, первым выстреливший в 7 асыков.
Каждая команда состоит из трех игроков: 1-й биток, 2-й биток, 3-й биток.
Период стрельбы определяется судьей путем прядения битка и устанавливается игровое время в 15 минут. Игра продолжается до 2 побед. Участники игры по очереди стреляют по асыкам внутри круга с линии стрельбы (115 см). При этом расстояние между поставленным на кон асыками должны быть равны одной битке, кенеи ставятся с одной и другой стороны, по образцу орел и решка.
При стрельбе битком кеней обязан пересечь круговую линию асыка, если асы будут выведены из линии, что позволит игроку, если асык выходит за пределы линии, судья разрешает игроку стрелять из-за пределов круга (ø400 см), то есть из обозначенной средней линии.
Игра «Бес асық» прививает ловкость и решительность. У каждого игрока - по пять асыков. Вес асыка - не менее 11гр. ширина 2см; длина 3.5 см; 9 гр. ширина 2 см. длина 3 см., (на игровую площадку не вовлекается асык мелкого скота), более высокие допускаются.
Четыре асыка окрашены в один цвет, хан – в другой. Выбор цвета зависит от игрока. Форма одежды игрока – национальная одежда.
Игрок, выбывший из колеи, получает ход игры. Первый игрок играет, пока не ошибется. Позже в игру вступают второй, третий игрок по очереди. В игры, кроме 6, 7, 12 и очков, играют одной рукой. Когда игрок поднимает асыки с земли (ковра), рука, берущая асыки, не должна касаться других асыков и игровые асыки, лежащие на ковре, не должны касаться друг друга, а при вращении асыков во время игры руки и асыки не должны касаться тела или одежды.
Другая рука должна быть выше колена. Игра закрепляется после каждого упражнения. В каждом упражнении хан берется сразу, в другом случае очередь игры переходит к следующему игроку. Если правила нарушаются во время игры, очередь переходит к следующему игроку. Продолжение игры начинается с того места, где действие нарушено.
Место проведения Олимпиады «Алтын сақа»: организации общего среднего, дополнительного, технического и профессионального образования всех населенных пунктов Республики.
Информационное освещение Олимпиады «Алтын сақа» предполагает позитивное освещение в средствах массовой информации и в социальных сетях.
ТРЕТЬЯ ЧЕТВЕРТЬ
ВЫСТАВКА «ҰЛТТЫҚ ӨНЕР»
#3ТОҚСАН#ҰЛТТЫҚӨНЕР#
«Мы смогли сохранить традиции, ценности и культурно-духовное наследие предков, вместе пройдя через множество судьбоносных испытаний»
Касым-Жомарт Токаев
Благополучие любого народа в решающей мере обусловлено сохранением его культурного кода – уникальных особенностей, составляющих основу национального менталитета.
Национальное искусство, воплощенное в народных сказках, песнях, ремеслах, традициях и обычаях – важный фактор воспитания подрастающего поколения.
В целях развития преемственности поколений, воспитания ценностного отношения обучающихся к национальному искусству, народному творчеству как культурному достоянию государства, общества, семьи, личности в рамках празднования Наурыза будет организована в каждой организации образования выставка «Ұлттық өнер».
Выставка «Ұлттық өнер» предусматривает приобщение обучающихся к осмыслению великой культуры поколений от богатого каравана на Великом шелковом пути до шедевров искусства современного Казахстана.
Выставка «Ұлттық өнер» – реализация ценностного потенциала национального культурного наследия в воспитании подрастающего поколения.
Цель выставки «Ұлттық өнер»: раскрытие творческого потенциала детей и подростков, приобщение через культуру и искусство к миру прекрасного, повышение значимости и сопричастности к истории страны, воспитание патриотизма и любви к родному краю, сохранение культурного наследия.
Задачи Выставки «Ұлттық өнер»:
– расширить культурный кругозор обучающихся, развить у них интерес к различным видам традиционного национального искусства, народного творчества;
– воспитывать патриотические чувства, эстетический вкус, бережное отношение к культурному достоянию Казахстана через приобщение к лучшим достижениям национального искусства, народного творчества;
– вовлечь обучающихся в разные виды творческой деятельности по освоению и развитию национального искусства, народного творчества и ремесел.
Координаторы проведения Выставки «Ұлттық өнер»: Министерство просвещения Республики Казахстан.
Организаторы Выставки «Ұлттық өнер»: местные исполнительные органы, организации образования.
Участники Выставки «Ұлттық өнер»: обучающиеся организаций общего среднего, дополнительного, технического профессионального образования, педагоги, родители.
Выставка «Ұлттық өнер» проводится во всех организациях образования.
На выставку школьники представляют работы в следующих номинациях:
1) изготовление текстильных изделий: гобелен, вышивка, бисер, батик, валяние войлока, лоскутная пластика;
2) художественная обработка дерева, кости, кожи: объемная и плоская резьба, роспись по дереву, изделия из бересты; инкрустация (кости, металла, дерева);
3) художественная обработка металла: ювелирные изделия, скульптура малых форм, чеканка, ковка;
4) изготовление скульптур малых форм из дерева, камня, глины (гончарная глина), соломы, дерева, текстиля;
5) изготовление модели народной одежды с элементами национального орнамента;
6) изготовление изделий из бумаги: оригами, аппликация, квиллинг, папье-маше;
7) дизайн-проект интерьера с национальным колоритом: дома, комнаты, дачи, ландшафта и др.
Программа выставки, проводимой в преддверии празднования Наурыза, предусматривает проведение мероприятий, создающих атмосферу погружения в творчество: благотворительные ярмарки изделий народного творчества, выставку книг о культурном наследии Казахстана, конкурсы эссе, сочинений, поэтических произведений, экспозиции о быте казахского народа, встречи с деятелями искусств, заседания киноклубов, и др.
Выставка «Ұлттық өнер» ориентирована на привлечение внимания детей и взрослых к сохранению культурного наследия казахского народа.
Во время проведения выставки юные экскурсоводы школ знакомят школьников, родителей, педагогов, гостей с экспозициями выставки.
Выставка «Ұлттық өнер» станет неотъемлемой частью праздника Наурыз.
Место проведения Выставки «Ұлттық өнер»: организации общего среднего, дополнительного, технического и профессионального образования всех населенных пунктов Республики.
Информационное освещение Выставки «Ұлттық өнер» – предполагает широкое освещение хода подготовительных мероприятий и проведение выставки в средствах массовой информации и в социальных сетях.
ЧЕТВЕРТАЯ ЧЕТВЕРТЬ
ФЕСТИВАЛЬ «ТУҒАН ӨЛКЕМ»
#4ТОҚСАН#ТУҒАНӨЛКЕМ#
Казахстан – уникальная страна, сочетающая в себе древние традиции и особенности современности, обладает уникальным природным разнообразием, имеет успешный опыт создания туристских кластеров.
История человечества неразрывно связана с историей природы. Воспитание любви к родному краю, к родной культуре, к родному городу, – задача первостепенной важности.
Формирование экологического сознания и поведения, гармоничного с природой, развитие туризма и краеведения направлено на воспитание нравственного отношения к миру, особой морали взаимоотношений с окружающей средой.
Туризм и краеведение в Казахстане имеет широкие перспективы. Вовлечение детей и молодежи в различные проекты, направленные на изучение родного края, достопримечательностей, изучение сакральных мест, приобщение к духовной культуре своего народа, изучение исторического прошлого страны, позволит сформировать казахстанскую идентичность, ответственность у подрастающего поколения за сохранность и бережное отношение к родной земле.
В целях развития детско-юношеского туризма и краеведения, приобщения детей и молодежи к историческому, культурному и духовному наследию родного края проводится фестиваль «Туған өлкем».
Фестиваль «Туған өлкем» призван повысить интерес обучающихся к изучению родного края.
Фестиваль «Туған өлкем» - это конкурс краеведческих проектов, направленных на воспитание у детей бережного отношения к единым общечеловеческим ценностям в соответствии с принципом сохранения культурного и природного разнообразия.
Фестиваль «Туған өлкем» - это знакомство с историей и культурой родной края.
Фестиваль «Туған өлкем» - это пропаганда красивых и сокровенных мест родного края, которые могут быть внесены в кластер туристических маршрутов.
Цель Фестиваля «Туған өлкем» - развитие у обучающихся активной гражданской позиции, воспитание чувства патриотизма и гражданственности, пропаганда здорового образа жизни, активизация туристско-краеведческой деятельности через изучение родного края.
Задачи Фестиваля «Туған өлкем»:
1) приобщение детей к историческому, культурному и духовному наследию родного края, изучение Малой Родины;
2) выявление лучших детских экспедиционных отрядов республики;
3) сохранение и совершенствование традиционных, популяризация инновационных форм и методов туристско-краеведческой работы;
4) стимулирование к разработке социально-значимых проектов и проявлению собственной инициативы по реализации идей развития туризма и краеведения в своем крае;
5) создание среды для обмена идеями по пропаганде истории родного края, его достопримечательностей.
Координаторы проведения Фестиваля «Туған өлкем»: Министерство просвещения Республики Казахстан.
Организаторы Фестиваля «Туған өлкем»: местные исполнительные органы, организации образования.
Участники Фестиваля «Туған өлкем»: обучающиеся организаций общего среднего, дополнительного, технического профессионального образования, педагоги, родители.
Примерные темы краеведческих проектов:
«Жас өлкетанушы» по двум направлениям.
- Народные традиции, обычаи и искусство – о культуре, литературе, искусстве, народном творчестве родного края, об участии в изучении и охране исторических, археологических и этнографических памятников; о богатом наследии устного народного творчества, традициях и обычаях народов, проживающих в республике; об открытии школьных музеев; изготовлении предметов быта, одежды, национальных блюд; о встречах с интересными людьми, деятелями литературы, музыки, театра, кино, изобразительного искусства.
- Туризм-спорт, здоровье, отдых – об участии в степенных и категорийных походах, в однодневных и многодневных путешествиях и экспедициях, об участии в туристских слётах, соревнованиях, походах в районе, городе, по месту жительства.
«Zhasyl El» – экология городской среды, социальная экология, экология человека – пути решения проблем загрязнения воздуха, транспорта, озеленения и др.
«Eko-Bolashak» - презентация видеоролика о проделанной экологической работе по благоустройству, озеленению, проведенным экологическим акциям, о работе теплиц, пришкольных учебно-опытных участков, школьных лесничеств, экологических патрулей.
«GREEN OASES» - конкурс ландшафтных экопроектов Конкурсная работа представляет собой ландшафтный дизайн школьного двора, детского сада или иной организации образования.
«Краски родного края» - электронная экологическая открытка. В данной номинации представляется рисунок, самостоятельно выполненный с помощью любого графического редактора (фотографии, картины, портреты, рисунки, коллажи и т.д.).
Место проведения Фестиваля «Туған өлкем»: организации общего среднего, дополнительного, технического и профессионального образования всех населенных пунктов Республики.
Информационное освещение Фестиваля «Туған өлкем» предполагает позитивное освещение в средствах массовой информации и в социальных сетях.